Далонь

неба падае на зямлю

сонца пыніць сваю хаду
зоры вернуць сваё сьвятло
я кранаю тваю далонь
кон хапае маю душу
і вяртае ў тваю руку

Зараніца. Мова рухаў

Зараніца

Гэта другая частка зрокавай мовы "Зараніца", заснаванай на мярэжы традыцыйных беларускіх узораў. Першая частка "Зараніцы" прысьвечана Мове прасьветаў. "Зараніца" - гэта вынік канструктыўнай лінгвітыстыкі і дапаможны сродак для вывучэньня Мовы руху як часткі "Ўзораў Свадзеі".

Прасьвет

Прасьвет узьнікае ў празоры. Празора - гэта свадзея, празь якую праглядае іншая свадзея. Празора ўтварае мярэжу прасьветаў. Усякая свадзея, зьявіўшыся ў празоры, стаецца адным з прасьветаў.

Кола прасьветаў

Прасьвет азначае сам сябе, але гаворыць пра ўсё, што празь яго праглядае. Змысел прасьвету складае дзеяньне яго ўтварэньня. Кола прасьветаў - гэта паўната дзеяньняў. Кола прасьветаў падзяляе паўнату свадзеі на часткі, так што кожнай свадзеі адпавядае адзін з прасьветаў.

Рух

Рух - гэта намер пераходу ад аднаго дзеяньня да іншага. Рух - гэта імя ў мове руху. Выказваньне мовы руху становіцца зьявай руху. Рух, што зьяўляецца з мовы руху, кожны раз паўтараецца і таму ўтварае круг. Зыходны прасьвет руху называецца зьнікам, а выніковы - вынікам руху.

Мярэжа руху

Мярэжа руху злучае сабой чатыры прасьветы, што ўтвараюць круг руху. Два ад'яўленыя прасьветы складаюць стажар мярэжы і выяўляюць зьнік, зыходнае дзеяньне руху. Два ад'яўленыя прасьветы складаюць роўню руху і выяўляюць вынік, выніковае дзеяньне руху.

Стан і Зьмена

Рух ад аднаго прасьвету да іншага ўтварае зьмену. Рух ад аднаго прасьвету да такога самага прасьвету складае стан.

Глыбіня руху

Рух, што сьціскае сабой чатыры прасьветы, мае сваю глыбіню. Глыбіня руху выяўляецца знакамі ў сяродку мярэжы руху, што злучае сабой чатыры прасьветы.

Ёсьць сем глыбіняў руху - намер, рушэньне, дотык, ахоп, пранікненьне, прасяг і тойства.

Паглыбленьне руху ўтварае кола поўнае кола руху, пераносячы погляд на рух на ўсе яго падзеі.

Месца

Прасьвет, што пачынаецца дзеяй, можа стаць месцам для іншага прасьвету. Месца можа быць абноўлена іншым прасьветам. Знакам месца руху зьяўляюцца дужкі вакол прасьвету.

Напрамак

Месца можа мець два напрамкі - ад сябе і да сябе. Месца, напрамленае ад сябе выяўляецца дужкамі з прамянямі навонкі. Месца, напрамленае да сябе, выяўляецца дужкамі з прамянямі ўнутро.

Мяжа

Напрмленае месца можа мець мяжу. Мяжа месца можа быць адкрытай і закрытай. Закрытая мяжа азначае завершанае дзеяньне і выяўлецца прамянямі, загнутымі да сяродку. Адкрытая мяжа азначае незавершанае дзеяньне і  выяўляецца прамянямі, загнутымі да сяродку.

Мяжа і напрамак руху

Мяжа і напрамак руху выяўляюцца дужкамі вакол мярэжы руху.

Прастора

Рух, у якім адбываецца іншы рух, утварае прастору руху. Прастора - гэта рух, які ахоплівае іншы рух. Рух прасторы трывае, пакуль мінаюць усе зьмешчаныя ў ёй рухі. Прастора таксама можа быць месцам. Прастора месцаў можа абнаўляцца, мець свой напрамак і мяжу. Знак прасторы складаецца з двух прасьветаў. Верхні прасьвет прасторы азначае зьніковае дзеяньне, а ніжні - выніковае дзеяньне. Знак прасторы падзяляе сабой два знакі рухаў.

Крылы прасторы

Зьнік прасторы ўтварае яе левае крыло, а вынік - правае. Зьнікам ці вынікам прасторы можа быць і асобны прасьвет, які ў такім разе выконваецца двайнымі рысамі.

Глыбіня прасторы

Рух прасторы можа мець сваю глыбіню. Глыбіня прасторы выяўляецца збліжэньнем прасьветаў прасторы і даданьнем да іх знакаў глыбіні зьверху і зьнізу.

Прастора таксама можа мець сем глыбіняў:

Мяжа і напрамак прасторы

Рух прасторы можа мець свой напрамак і мяжу. Знакі напрамку і мяжы прасторы выяўляюцца вакол знакаў рухаў, ахопленых прасторай.

Прастора  прастораў

Прастора можа быць прасторай іншых прастораў. Знак прасторы прастораў выяўляецца паміж знакамі напрамку і мяжы дзьвю прастораў.

Пасьлядоўнасьць руху

Пасьлядоўнасьць руху складаецца з крайніх прасьветаў прасторы. Яны пасьлядоўна зьяўляюцца ў мове часу зьяўляюцца пры выкананьні выказваньня мовы руху.

Дзейнік

У мове руху дзейнік утвараецца, калі адзін рух стаецца прасторай іншага руху. Тое, што зьяўляецца "падзеямі" ці "сувоямі" ў прамове, выконваецца на мове руху як зьмяшчэньне адным дзеяньнем іншага. Так, прыкладам, "моўнік" (асоба маўленьня) ў мове руху - гэта рух "маўленьня" ў прасторы "пранікненьня". І правае, і левае крыло дзейніка поўніцца адным рухам.

Выказьнік

У мове руху дзейнік, што злучае сабой два іншыя дзейнікі, завецца выказьнікам. Так, прыкладам, сказ "моўнік мовіць" можа быць перакладзены ў мову руху за два крокі: "моўнік" - гэта "маўленьне" ў прасторы "пранікненьня", а "мовіць" - гэта маўленьне ў прасторы "працягу". Затым "пранікненьне" і "працяг" яднаюцца прасторай "кіраваньня".

Рух сказу

З гледзішча мовы руху сказ - гэта рух. Рух сказу ўтварае прастору для іншых рухаў. Прастора сказу можа расьці бясконца іншымі рухамі сказу, скрайнімі прасьветамі якіх зьяўляецца сказ мовы руху. Мова руху мае неабмежаваную колькасьць частак сказу. Часткі сказу мовы руху не абмежаваныя мярэжай сказу, а свабодна ўтвараюцца - як і слоўнік мовы руху.

Мова руху

Разуменьне можа быць дзейным і іменным. Іменнае разуменьне складаецца ў распазнаньні імені ў руху. Іменнае разуменьне стаіць. Дзейнае разуменьне складаецца ў выкананьні руху на мове руху. Дзейнае разуменьне рушыць. Мова руху - гэта мова дзейнага разуменьня прасторы і часу, быцьця і існага, явы і праявы, мовы і маўленьня.

Шрыфт "Рух"

Шрыфт "Рух" створаны адмыслова дзеля выяўленьня знакаў мовы руху. Шрыфт зьмяшчае інструкцыі Open Type, якія, аднак, могуць працаваць не ўва ўсіх праграмах і апэрацыйных сыстэмах.

Знакам прасьветаў тут адпавядаюць літары кірылічнага альфабэту.

Каб перагарнуць знак, пасьля яго трэба паставіць знак "-", а каб утварыць мярэжу руху, пасьля яго патрэбна набраць знак "+". Знак клічніка ўтварае зьнік руху, а наступны прасьвет стаецца яго вынікам. Лічбы ад аднаго да сямі дадаюць глыбіню руху. Каб утварыць знак прасторы, патрэбна набраць вялікую літару. Знак "-" перагортвае знак прасторы. Знак клічніка ўтварае зьнік прасторы, а наступны прасторавы прасьвет стаецца яе вынікам. Лічбы ад аднаго да сямі ўтвараюць знакі глыбіні прасторы.

Каб утварыць знак месца, патрэбна пасьля прасьвету набраць знак "0". Каб зьмяніць напрамак месца  трэба дадаць да яго знак "-". Каб утварыць закрытую мяжу трэба дадаць да напрамку знак "+", а каб утварыць адкрытую мяжу - знак "=". У выпадку мярэжы руху, для ўтварэньня напрамку і мяжы яна атачаецца знакамі "8" і "9", да якіх дадаюцца тыя самыя дадатковыя знакі.

Сьцягнуць шрыфт

Калі шрыфт усталяваны і знакаўтваральныя інструкцыі працуюць як мае быць, можна паспрабаваць гэты утваральнік выпадковых рухаў.

Прастора явы

Мова руху мае справу толькі з колам прасьветаў. Усякі змысел бачыцца празь мярэжу знаку як прасьвет. А ўся паўната змыслу адпавядае паўнаце кола прасьветаў. Кола прасьветаў - гэта кола дзеяньняў. 

Рух злучае сабой два дзеяньні. Рух пачынаецца як намер зьмены, што яднае сабой два прасьветы, адно зь якіх мае стаць на месцы другога.

Рух, што злучае два рухі - гэта рух рухаў. Рух рухаў утварае прастору руху. Гэта дзеяньне, унутры якога адбываюцца іншыя дзеяньні.

Прасьветы, зьяднаныя рухам, называюцца крыламі руху, зьніковае - левым, а выніковае - правым.

Калі крыло руху само раскрываецца Дзеяй, яно можа абнаўляць свой зьмест і мець свой аповед. Такая прастора руху становіцца месцам руху.

Прастора, дзе кожны рух адкрываецца месцам завецца прасторай месцаў. Кожны яе прасьвет можа быць зьменены мовай руху.

Прастора руху расьце як дрэва, што кожны раз падзяляецца на дзьве галіны. Непаўторнае дрэва прасторы, што разварочвае ўсемагчымасьць прасьветаў, ўтварае мову прасторы. 

У мове прасторы любое месца можа быць знойдзена праз пасьлядоўнасьць прасьветаў, якія да яго вядуць. Пасьлядоўнасьць прасьветаў утварае імя месца.

Калі кола мае 32 прасьветы, імя крайніх прасьветаў прасторы можа быць скарочана да аднаго прасьвету.

Калі кожны крайні прасьвет прасторы раскрываецца новым дрэвам прасторы, утвараецца новы вымер прасторы. Імя месца складаецца з крайніх прасьветаў вымерыў.

Калі кола мае 32 прасьветы, любое месца трохвымернай прасторы будзе складацца з трох прасьветаў. Такая прастора мае 32 768 месцаў. 

Зьмест прасторы месцаў можа быць запоўнены іншымі прасьветамі. Такая прастора месцаў утварае прастору явы.

Калі прастора явы сама зьяўляецца дзеяй, кожная яе зьмена ўтварае аповед, і зьмест усяго аповеду застаецца даступным для аднаўленьня на вызваленым месцы.

Прастора явы, сама ўтвораная як выказваньне мовы руху, зьяўляецца дачынам загадаў мовы руху. Загад мовы руху воліць зьмяніць зьмест месца іншым прасьветам.

Прастора явы ўтварае тканіну, на якой можа быць выяўлены ўзор прасьветаў. Рэч зьяўляецца ў прасторы явы як пасьлядоўнасьць загадаў руху.

Рэч у прасторы явы - і ёсьць сама прастора ява. Перамяшчэньне рэчы - гэта зьмена зьместу прасторы явы. 

Рэч складаецца зь месцаў прасторы і вызначаецца іх зьместам. Зьмест месцаў абмежаваны колам прасьветаў.

Разам, крайні прасьвет прасторы і ягоны зьмест ўтвараюць адзінку, атам явы. Толькі адзінкі явы маюць быцьцё ў прасторы явы, рэч мае тут толькі выяву. 

Рэч утвараецца як пасьлядоўнасьць загадаў мовы руху. Рэч - гэта узор явы на тканіне явы. А імя рэчы - гэта тэкст, радно загадаў мовы руху, якія яе ўтвараюць.

Рэч, нарысаваная на прасторы явы, ня мае ў ёй адзінага месца, і таму ня мае там свайго быцьця. Яна мае адзінае месца толькі ў мове быцьця, дзе захоўваецца яе імя як радно загадаў руху.

Ключы

колькі гадоў мінула, што ўсе забылі калі
былі замкнутыя дзьверы і зьніклі гаспадары

куды растуляюцца брамы, каго спыняюць муры
хто вырабіў з золку явы ад іх залатыя ключы

дзе іх знайшоў твой позірк, як увайшоў сюды
як могуць з пачатку сьвету чакаць тут твае сьляды

Эўрапеец

Я лічу сябе эўрапейцам, чалавекам заходняга сьвету. Я выразна зразумеў гэта ў Індыі, дзе востра адчуў сябе асобным, іншым і чужым усяму вакол. Гэтую асобнасьць я называю асобай. Я цаню яе і не хачу ад яе пазбаўляцца. Для мяне каштоўна тое, што на ўсходзе лічаць ілюзіяй.

У Індыі, пасьля наведаньняў многіх бажніцаў, я зразумеў, што мае рэлігійныя перажываньні - гэта пачуцьці эўрапейскага чалавека. Я насамрэч не разумею, што адчуваюць у храмах індыйцы. І я думаю, што ім незнаёма тое трымценьне, якое мы адчуваем перад боствам.

У Індыі я зразумеў, што кахаю як эўрапейскі чалавек. Мае ўяўленьні пра каханьне паходзяць з казак пра рыцараў і прыўкрасных паннаў. Там я выразна адчуў, што пад аднымі імёнамі мы разумеем зусім іншыя рухі сьвядомасьці. І мне здаецца, што гэты вымер душы ім недаступны.

У мастацтве і мысьленьні я шукаю новага, а не дасканалага ўвасабленьня таго самага. Я разумею і суперажываю мадэрнісцкаму мастацтву, якое традыцыяналісты называюць вычварэньнем. Я знаходжу прыгожым і вартым першаснае і новае.

"Эўрапейскі" - для мяне - гэта перадусім прыметнік асобы, а не грамадзтва. Тое, як эўрапеец ушаноўвае боскае, кахае і суперажывае мастацтву - усё гэта вынікае з асобы. Быць эўрапейцам для мяне значыць быць асобным і першаснасным.

І як эўрапеец я ня бачу нічога эўрапейскага ў імкненьні адпавядаць "эўрапейскім" стандартам і нормам, жыць у люстэрку чужой сапраўднасьці. Нішто не здаецца мне больш аддаленым ад эўрапейскага духу, чым дабравольная другаснасьць, самапрыніжэньне перад усім "эўрапейскім", сама-калянізацыя.

Імкненьне адпавядаць эўрапейскім стандартам, жыць і рабіць так, як гэта робяць там, у сапраўдным цывілізаваным сьвеце, робіць з нас не эўрапейцаў, а калёнію Эўропы. Толькі ў адрозьненьні ад індзейцаў і афрыканцаў, мы робім гэта з сабой самі. Маючы поўнае права на ўласную эўрапейскую спадчыну.

Быць эўрапейцам - значыць насьледаваць спадчыну эўрапейскага духу, традыцыю першасных і сьмелых. Мы эўрапейцы, калі мы першасныя. Не тады, калі пераймаем заходнія тэхналёгіі, а тады, калі замахваемся на стварэньне ўласнага вялікага стылю, беларускай цывілізацыі.

Пачатак

Быць - значыць узьнікаць. Узьнікаць - значыць мець месца ўзьнікненьня, пачатак. Быць - значыць мець пачатак.

Рух, перамена месцаў, выконваецца на мове быцьця як пасьлядоўнасьць узьнікненьняў. У быцьці і зьнікненьне, і перамяшчэньне - гэта толькі ўзьнікненьне і рост.

Быцьцё не мяняе месца. Узьнікшы ў ім, яно ўжо не зьнікае, але само можа стаць месцам для іншага быцьця.

Месца, якое стаецца месцам, расьце ў глыбіню. Быцьцё толькі паглыбляецца. Таму месца - гэта толькі месца ўзьнікненьня.

Месца - гэта пачатак. І пачатак - гэта месца, радзіма. Месца нараджае.

Але быцьцё ня можа ўспрыняць свой пачатак. Быцьцё напрамлена наперад, і пачатак заўжды застаецца ў яго за сьпінай.

Для ўсяго, што зьяўляецца ў яго ўспрыманьні, яно ўжо само зьяўляецца месцам. І як пачатак яно ня можа ўбачыць сябе.

Усё, што зьяўляецца ў яго ўспрыманьні - гэта сувязь прычынаў і вынікаў, бясконцасьць якой забясьпечваецца самой мярэжай змыслу.

Але глыбіні быцьця, што раскрываюцца наперадзе, нібыта падказваюць, што і там, за сьпінай могуць быць такія ж бясконцыя глыбіні.

Відзея пачатку ўзьнікае як змысел прычыны сябе. Убачыць пачатак - гэта спроба зрабіць немагчымае - абярнуцца назад і ўбачыць месца свайго быцьця.

Але пачатак, што мае іншы пачатак, - гэта не пачатак, а працяг. Відзея пачатку - гэта змысел пачатку пачаткаў, прычыны прычын, месца ўсіх месцаў.

Відзея пачатку - гэта відзея самабыцьця і самаўзьнікненьня, быцьця месцам і пачаткам самому сабе. Толькі такі пачатак - гэта Пачатак.

І калі рост быцьця - гэта паглыбленьне і занурэньне, то дарога да Пачатку - гэта ўсплыцьцё на паверхню, да месца ўзьнікненьня ўсяго.

Месца ўтварае быцьцё ў сабе і ўтварае яго зь сябе. Гэта яго вытвор, яно зроблена зь яго як кубак зроблены з гліны.

Гэта сам Пачатак стае і расьце быцьцём. Гэта ён нырае ў сваю глыбіню і ўсплывае, выносячы зь яе скарб знаньня самабыцьця.

І той, хто ўсплывае да Пачатку, аказваецца самім Пачатакам. Як той, каго сьняць, аказваецца тым, хто сьніць.

Цэль

Быць - значыць мець месца, а быць цэлым - значыць мець адно месца. Калі быцьцё - гэта пытаньне месца, то цэласьць - гэта пытаньне яго адзінства.

Ёсьць толькі тое, што цэлае, што мае адно месца быцьця, адну радзіму. І толькі цэлае сапраўды заслугоўвае на дзеяслоў "ёсьць".

Тое, што складаецца з частак, можа быць цэлым толькі тады, калі ўсе яго часткі зьмяшчаюцца ўнутры яго. Толькі тады яно "ёсьць". У іншым разе "ёсьць" толькі яго імя.

Слоўнік быцьця, онталёґія - гэта выдзяленьне цэласьцяў і іх разьмяшчэньне адно ў адным. Гэта слоўнік цэласьцяў.

Мова ёсьць і ёсьць цэлай таму, што дрэва імён мае адзінае месца ў дзеі. Імя ёсьць і ёсьць цэлым таму, што мае адно месца на дрэве мовы.

Выказваньне - гэта паўтарэньне імені, рух па дрэве мовы. Чытаньне выказваньня - гэта таксама паўтарэньне імені, таксама рух па дрэве мовы. 

Толькі імя можа быць прачытанам, зьвераным з дрэвам мовы. Выказваньне мовы ёсьць і ёсьць цэлым таму, што можа быць прачытаным. 

Выказваньне мовы рухаў утварае дрэва рухаў, дзе адзін рух стаецца прасторай для іншых рухаў. Прастора ўтварае дрэва мовы, па якім усякі рух можа быць знойдзены і заменены.

Рэчыва - гэта якасьць прасторы, яе канчатковае напаўненьне. Адзінка рэчыва ёсьць і ёсьць цэлым таму, што мае адно месца на дрэве прасторы.

Рэч - гэта абрыс рэчыва. Гэта выказваньне мовы руху, выкананае ў  дрэве прасторы. Рэч выдзяляецца як цэлае, бо мае адно месца на дрэве прасторы.

Імя называе рэч, указваючы на яе месца. Рэч можна стварыць, перамясьціць, ператварыць, зьнішчыць, зьмяніўшы месца ў дрэве прасторы, назваўшы яе імя.

Цэлае - гэта тое, што мае цэль, адно месца, на якое ўказвае імя, называючы яго. Гэта тое, што можа быць знойдзена на дрэве мовы.

Цэласьць ствараецца мовай. Няцэлае ня ёсьць. Што ня мае цэлю, таго няма ў мове, таго сапраўды няма.

Радзіма

Першапачаткова "быцьцё" значыць узьнікненьне і нараджэньне. Дзеяслоў "быць" родны санскрыцкаму bhū (быць, узьнікаць), ад якога bhūmi (зямля) і старагрэцкаму φύω (нараджаць), адкуль φύσις (прырода) і "фізыка".

Узьнікненьне і нараджэньне парабуе месца. Быцьцё - гэта перадусім пытаньне месца. Быць - значыць месць месца. Быцьцю патрэбна крыніца, адкуль яно ўзьнікае і падстава, якая яго трымае. Месца нараджэньня завецца радзімай.

У быцьці ёсьць толькі ўзьнікненьне. І зьнікненьне тут - гэта ўзьнікненьне на месцы іншага ўзьнікненьня. Зьмяніць месца - гэта зьнікнуць у адным месцы і ўзьнікнуць у другім, і гэта ўжо іншае быцьцё.

З гледзішча быцьця чын "пастаўленьня на месца" выглядае складаным дзеяньнем: у адным месцы ўзьнікае быцьцё намеру паставіць, у другім месцы ўзьнікае быцьцё пастановы, а ў трэцім месцы ўзьнікае яго замена. І кожны раз яно толькі ўзьнікае.

У выпадку быцьця, адкуль, дзе і куды супадаюць назаўжды і ніколі не зьмяняюцца. Быцьцё быве, пакуль яго трымае месца. І зьнікае, калі на гэтым месцы ўзьнікае іншае быцьцё. Таму насамрэч яно толькі ўзьнікае, і ніколі не зьнікае. Радзіма - гэта несьмяротнасьць. Радзіма - яна адна і назаўжды.

Наша Радзіма - гэта месца, у якім мы ўзьніклі і зь якога нам не зысьці. Яна не перад намі, а за намі. Яна ня ўзоры краявідаў у нашых вачах, і нават не тканіна зроку, на якой яны зьяўляюцца перад намі. Яна - тая, хто трымае і нас, і іх, пакуль мы губляем іх са свайго погляду. Радзіма незаменная і безумоўная.

Знаньне быцьця - гэта вызначэньне месца быцьця. Вызначэньне месца - гэта пошук імені на дрэве імён. Імя - гэта месца быцьця ўзору. Мова - месца быцьця імён. Знаньне адкрывае Мову як месца месцаў, Радзіму Радзім.

Шрыфт "Узоры Свадзеі"

Шрыфт "Узоры Свадзеі" створаны для выражэньня знакаў змысловай прамовы, якую вывучае канструктыўная тэорыя сэнсу. Шрыфт зьмяшчае Open Type інструкцыі, якія, аднак, могуць працаваць не ва ўсіх праграмах і апэрацыйных сыстэмах.  

Сьцягнуць шрыфт

Шрыфт зьмяшчае абмежаваны нароб знакаў лацініцы, неабходных для хуткага набору падзеяў прамовы:

Падзея можа мець сем глыбіняў. Глыбіня адпавядае падзеі надмярэжы, што злучае сабой мярэжы аднаякага сувою. Глыбіні пазначаюцца знакамі адпаведных лікаў:

Раскрытая падзея - гэта падзея першай глыбіні. Раскрытыя падзеі набіраецца маленькімі літарамі.

Падзеі іншых глыбіняў набіраюцца як спалучэньне маленькай літары і адпаведнай лічбы (a2 c3 p7). Такім чынам утвараецца 49 знакаў:

Сем падзеяў складаюць мярэжу. Унутры мярэжы падзеі адасабляюцца адмысловым знакам крыжа:

Тоества падзеяў утварае сувой. Падзеі сувою проста запісваюцца пасьлядоўна:

Калі мярэжа сувою зьмяшчае іншыя раскрытыя падзеі, утвараецца развой. Падзеі развою запісваюцца ў дужках, прычым першай ідзе падзея сувою:

Акрамя таго, часткамі Узораў Свадзеі зьяўляюцца паўпадзеі. Паўпадзеі набіраюцца дадатковымі знакамі:

Шрыфт створаны такім чынам, што лацінскі актантны код лёгка пераводзіцца ў Узоры Свадзеі без усякіх зьменаў кадаваньня - простай заменай шрыфта:

Акрамя таго, шрыфт зьмяшчае неабходны набор кірылічных знакаў са шрыфта "Магута" для магчымасьці стварэньня асаблівага "псэўдокоду", што ўжываецца ў вучэбных мэтах:

Напрыклад:

Шрыфт распаўсюджваецца свабодна для некамэрцыйнага выкарыстаньня пад умовамі ліцэнзіі SIL Open Font License. Пры распаўсюджаньні вітаюцца спасылкі на аўтара і ягоны сайт.

Міхаіл Баярын
07.12.2014

Праява

Праява - гэта выток явы, тое, што папярэднічае яве. Гэта таксама рух узьнікненьня явы, таксама папярэдні яве.

Але праява - гэта яшчэ і думка пра яву, якая робіць яе сваім дачынам. Яна, хаця і ўзьнікае пасьля явы, ставіць яе перад сабой і таксама папярэднічае яве.

Праява - гэта мэтафізыка, дарога праяўленьня, якой ява прыходзіць у сьвет і якой думка ўзыходзіць да яе вытоку.

Праява - гэта трохкутнік, на вяршыні якога адно, а ў падставе мноства ўсяго. Гэта дрэва сьвету, корань якога ўгары, а галіны долу. Гэта стажар, што лучыць Пачатак і Яву.

Тое, што множна ў яве, у праяве - адно. У праяве ад усяго толькі адзін асобнік. Праява - гэта відзея явы, яе правораз, паводле якога вырабляецца ява.

Усё, што ў яве бытуе адначасна, агонь, вада і зямля, у праяве ўзьнікае паслядоўна і родава - спачатку агонь, зь яго вада, а зь яе зямля.

З другога боку, усё, што ў яве перажываецца як пасьлядоўнасьць, вясна, затым лета, пасьля восень і зіма, у праяве ёсьць адразу і загадзя: і вясна, і лета, і восень і зіма.

Праява зьмяшчае сябе ў сабе. Кожная праява паўтарае першапраяву, і кожны вынік праявы яшчэ раз разгортваецца праявай.

Але ў мове таксама ўсяго толькі адзін асобнік. Усё, што множна ў выказваньні, у мове - адно. Усё, што ёсьць у мове - гэта ўзоры, паводле якіх вырабляюцца выказы.

У мове таксама пасьлядоўна і родава тое, што ў выказваньні існуе адначасова. Мова таксама - дрэва імён, корань якога ўгары, а галіны долу.

У мове таксама уся пасьлядоўнасьць выказу ёсьць адразу. Мова таксама зьмяшчае сябе ў сябе, бо кожная яе адзінка - таксама зьяўляецца мовай.

Праява - гэта мова яваў. Менавіта таму стан перад явай і думка пра яву аказваюцца ў адным папярэднім стане - у стане мовы. 

Вывучэньне праявы - гэта вывучэньне мовы, складаньне яе слоўніка, выдзяленьне пратвораў, апісаньне правілаў утварэньня, пошук яе пачатку.

І больш за тое, мова, якой мы гаворым, усе нашы назвы яваў - ужо ёсьць вынікам гэтага дасьледаваньня мовы праявы. І колькі такіх моваў, столькі і дарог да Пачатку праявы.

Але мова - таксама праява. Моваў мноства, і ёсьць адзін правобраз мовы, зь якога яны ўсе ўзьнікаюць. І моваў праявы можа быць многа.

Магчыма, бачаньне праявы, мэтафізыкі як мовы дае нават больш, чым бачаньне мовы як праявы. Бо стварэньне праяваў такое ж магчымае як і стварэньне моваў.

Калі бачаньне мовы як праявы стварае праяўную моваведу, мэтафізычную лінгвістыку, то бачаньне праявы як мовы стварае моўную веду праявы, лінгвістычную мэтафізыку.

Быць у сьвеце праявы такім жа свабодным і творчым, якім можна быць у стварэньні моваў - гэта якраз тая свабода, пра што вядзе запавет ліючайся явы.

Зьзяньне

так зьзяе прагай сябе
нічый пакуль яшчэ бог
і кожны ягоны крок
таемны віна глыток
пакуль яшчэ нічые
срэбныя роўні вачэй
узяўшы тое сьвятло
ня зробяць яго ярчэй

Спадчына

Спадчына - гэта асабовая сувязь настаўніка і вучня. 

Спадчына перадае знаньне. Але гэта не само знаньне, і не ягоныя вытворы, і ня збор яго носьбітаў. Гэта сувязь дзьвюх асобаў. Чын спадчыны адзінкавы і асабовы.

Паміж імі адбываецца размова. Знаньне выражаецца мовай. Спадчына - гэта вывучэньне Мовы. Спадчынай валодае той, хто яе вывучыў і можа ёй гаварыць.

Настаўнік - гэта вучань свайго настаўніка. Сувязь настаўнікаў і вучняў утварае род. Спадчына ўзыходзіць да сваёй крыніцы, настаўніка настаўнікаў. Спадчына вядзе да Пачатаку. 

Сувязь Спадчыны падобна на сувязь дзяцей і бацькоў. Але яшчэ больш верна, што сувязь дзяцей і бацькоў падобна на сувязь настаўнікаў і вучняў.

Вучань пераймае свайго настаўніка. І ўсе яны пераймаюць першага настаўніка. Таму навучаньне ў настаўніка - гэта асабовая сувязь з Пачаткам, крыніцай Мовы. 

Стаўленьне да настаўніка робіць настаўнікам. Таму вучнёўства сваім зьяўленьнем усталёўвае вось сьвету і стварае сувязь з Пачаткам.

Настаўнікам можа быць толькі асоба. У сьвеце Спадчыны за дзеяй стаіць воля. Калі гарыць агонь ці дзьме вецер, гэта робіць нехта. Агонь, Вецер, Мова, Спадчына і Таява могуць быць настаўнікамі, калі ўбачыць за імі Асобу.

Чын Спадчыны паўтараецца. Паўтор утварае кола. Праз кола Спадчыны стажарам праходзіць сувязь з Пачаткам. Каб утрымліваць сувязь з Пачаткам, чын спадчыны мае доўжыцца і паўтарацца.

Аднаўленьне Спадчыны - гэта аднаўленьне таго кола і стажара, ля якога Пачатку прыносіцца аброк вучнёўства.

Палон

пагляд вандроўніка, захоплены ў палон

вачэй і вуснаў навіной імклівай

вядзі яго да прывіднай вяршыні,

над прорвай цішыні ўзрастаючы мастом

Самабыцьцё

Добры лёс некалі закінуў мяне на адзін дзень у горад Чітторгарх, знакаміты сваёй крэпасьцю-ўдавой, поўнай бажніцаў Вялікай Багіні. Спусьціўшыся ноччу з замкавай гары, я апынуўся ў невялічнай хібары ў таварыстве трох вандроўных пустэльнікаў. Адзін быў стары, другі сярэдняга веку, а трэці даволі малады. У той час прадстаўнікі Традыцыі мне ўяўляліся такімі, як жывыя кнігі Рэнэ Ґенона, і я пачаў задаваць пытаньні. Здаецца, малодшы, зьдзіўлена адказаў мне: ты ж Сваямбгу (Сама-бытны ці Самаўзьніклы), ты знаеш санскрыт, чаму ты ўвогуле пытаеш? Гэтае слова я тады ўспрыняў як свой лёс і сваё імя.

Сёньня ў мяне выйшла кніга, якую я назваў "Самабыцьцё". Яна пра немагчымае - пра ідэю, якую я лічу ў Ведах галоўнай - пра самаўзьнікненьне. На санскрыце гэта слова гучала бы як Svayambhava. Наш розум, складаючы прычыны і наступствы, ня можа памысьліць, як нешта можа ўзьнікнуць само зь сябе. Але ён ня можа памысьліць і адваротнае, як пачатак можа ўзьнікнуць зь нечага іншага (тады ён не пачатак). І як ён можа ня ўзьнікнуць (тады ён не пачатак). Самаўзьнікненьне - гэта немагчымасьць цалком абавязковая і неўнікнёная.

Гледзячы на свае думкі, што ператварыліся ў рэч, якую можна дарыць сябрам, я ўзгадваю два глыбокія перажываньні, якія зьмянілі мяне цалком.

Адным з досьведаў, вынесеных мной з валявой мэдытацыі, было адчуваньне сябе вакном ці дзьвярыма з пустаты ў гэты сьвет. Я бачыў як кожны маленькі зрух маёй думкі ператварае нішто ў нешта. Я быў як няспынная плынь, якая прыносіць зь зеўры хаосу ў быцьцё новае, ніякім чынам гэтым быцьцём неабумоўленае. 

І першае, пра што я думаю, калі бачу гэтую кнігу, - гэта тое, што ў яе тут няма ніводнай прычыны. Гэта самая беспрычынная беларуская кніга. Няма нічога, што б яе тут патрабавала і клікала да быцьця. І гэта для мяне асабліва дарагое, бо мая Беларусь ёсьць таксама не таму, што для гэтага ёсьць прычыны, а таму што на гэта ёсьць наша воля.

Але другім бокам гэтага перажываньня было адчуваньне сябе канцавінай ці вокам Вялікага Чалавека. Я выразна бачыў, што ўсе людзі - адна вялікая істота, і ўсё, што мы лічым рэчаісным, існуе толькі ўнутры яе.

І гэты другі бок першага перажываньня наўпрост зьвязаны зь перажываньнем другім, магчыма наўпрост яму супрацьлеглым. Некалі расстаньне з блізкім чалавекам пазбавіла мяне ўсіх люстэркаў, у якіх я адбіваўся. І ў іншых люстэрках я не пазнаваў сябе, што ўжывую сутыкнула мяне з чалавечым неіснаваньнем. Датуль я лічыў сябе нязьменным духам, а ўсякую тоеснасьць сабе - сваім ворагам. І тут я зразумеў, так што раз-разумець ужо немагчыма, што я - гэта іншыя людзі, і нічога больш. Гэта люстэркі вачэй, у якіх я адбіваюся. Я - гэта вы ўсе.

Так, той незалежны і самаісны я, якім я лічыў сябе, ёсьць і нікуды ня можа зьнікнуць, але ў ім няма ні кроплі чалавечага. Нічога з таго мяне, што адбіваецца ў вашых вачах, не застанецца ў ім. Я - гэта іншыя людзі. Гэта мае продкі, мае нашчадкі, мае сябры, мае каханыя.

І калі я гляджу на гэту кнігу, я разумею, што яна ніколі не зьявілася бы на сьвет, без вас, сапраўднага рэчыва майго чалавечага існаваньня. Яна цалком абавязана вам сваім існаваньнем, мае сябры, мае абыякавыя, і нават мае варожыя.

І хаця гэтыя дзьве думкі здаюцца на першы погляд супрацьлеглымі: як нешта можа быць творам, цалком неабумоўленым і непатрабаваным рэчаіснасьцю, і творам, цалком абавязаным сваім існаваньнем іншым людзям, я, тым ня менш, бачу гэтыя два перажываньні як адно, бо недзе глыбока ўсё яшчэ бачу ўсіх людзей і ўвесь сьвет адным Вялікім Чалавекам.

І перадусім, я хачу выказаць удзячнасьць усім тым, дзякуючы каму гэтая кніга пабачыла сьвет: Я бясконца ўдзячны Аляксандру Стрыжанку за дапамогу ў выданьні "Самабыцьця", Ігару Бабкову за Прадмову да кнігі, якой я пакуль не заслугоўваю, выдавецтву "Логвінаў", якое ажыцьцявіла гэтае ўвасабленьне, Ігару Кулікову за сяброўства, карэктуру і рэдактуру, маёй сястры Аляксандры Баярынай за выдатныя здымкі, што выклікаюць ува ўсіх захапленьне, усім удзельнікам сэмінару "Самабыцьцё", якія былі першымі чытачамі развагаў і перакладаў, сабраных у гэтай кнізе.



P.S. Кнігу ўжо можна набыць у кнігарні "Логвінаў".

Узыход

ночны вецер спыняе дых
цішыня агартае слых
калі з досьвітнай цемры мар
зараніцай у неба твар
узыходзяць сузор'і вей
перад сонцам тваіх вачэй
і па плечах твае валасы
праліваюць сьмех залаты
з багавітых волі вышынь
па-над голым долам прычын

Увасабленьне чыну

Прэдыкацыя, адносіны дзейніка і выказьніка - гэта разьмяшчэньне дзеяньня ў дзейніку.

На дзеяньне можна паглядзець з гледзішча любога яго ўдзельніка. І так любы ўдзельнік дзеяньня, дачын, сродак, прычына, вычын ці месца можа стаць яго дзейнікам. 

Але сам гэты погляд зьмяшчае ў сабе мярэжу пэўнага нязьменнага дзеяньня, празь якую мы і глядзім на іншае дзеяньне. І тут дзейнік - заўсёды дзейнік.

Спыненьне спазору дзейніка на іншым удзельніку дзеяньня стварае тое, што завецца ў нас станам. 

Калі дзейнікам робіцца дачын, гэта залежны стан, а калі дзейнік - незалежны. Магчымыя, аднак, яшчэ сродкавы, прычынны, мясцовы, вычынны станы і ўсе іх узаемныя падвіды.

Ва "Ўзорах Свадзеі" дзейнік завецца асобай. Асоба ўвасабляе чын, разьмяшчае яго ў сабе. Тое, што ў мове стаецца прэдыкацыяй, зьяўляецца ў прамове ўвасабленьнем чыну.

І незалежна ад стану, то бок тоества асобы з удзельнікам назіранага чыну, разьмяшчэньне можа мець яшчэ і ступень напругі, супадзеньня асобы і чыну.

Калі намаляваць асобу і чын двума кругамі, яны будуць пакрысе збліжацца, ажно да поўнага тоества. 

Так, у сказе "агонь гарыць" асоба і чын цалкам тоесны. У сказе "душа гарыць" чын рашчыняецца ў асобе, але не супадае зь ёй. У сказе "чалавек гарыць" чын ахоплівае асобу.

Увасабленьне чыну праходзіць тыя самыя сем ступеняў напругі: намер, рух, дотык, ахоп, пранікненьне, расчыненьне, тоества. 

Дзеяньне або проста ёсьць для асобы, або рушыць, або кранае, або ахоплівае, або пранікае, або рашчыняе, або тоесьніць асобу.

***

Плятон у размове "Кратіл" кажа пра сьвет як пра мноства рухаў, адны зь якіх больш хуткія, іншыя - больш павольныя - адносна іншых рухаў. 

І тое, што мы лічым рэчамі і называем імёнамі - гэта рухі больш павольныя, а тое, лічым дзеяньнямі і называем дзеясловамі, - рухі больш хуткія.

З гледзішча мовы руху прэдыкацыя, адносіны дзейніка і выказьніка - гэта адносіны двух вобразаў: вобраза павольнага руху і вобраза руху больш хуткага. 

І тут або хуткі рух разьмяшчае павольны, або павольны разьмяшчае хуткі. І калі хуткі выяўляецца зьмяшчальным, вынікам будзе мова дзейнага ладу, а калі павольны - назоўнага.

З гледзішча мовы руху - хуткасьць руху - гэта толькі хуткасьць маўленьня, то бок хуткасьць выказваньня прасьветаў у мову часу.

Тут і сама прэдыкая зьяўляецца рухам - рухам разьмяшчэньня рухаў, хутчэйшым за абодва разьмешчаныя рухі, як павольны, так і хуткі.

Улучэньне ў мову руху ступеняў і станаў увасабленьня чыну стварае асаблівую мову прэдыкацыі, вызваляючы яе з ролі катэгорыі ладу, і пераводзячы ў роўніцу маўленьня.

Пан глыбіні

о вязень, зрынуты з вышыняў  
у цёмны склеп, дзе ў часе зьмены кар
склікае ўсіх, кім быў даўно забыты
за стол старых напояў, рэдкіх страў,
разгортвае абшары пан глыбіняў 
і кожны прыйшлы атрымае дар

Шрыфт "Магута"

Шрыфт "Магута" ўяўляе сабой стылізацыю кірылічнага і лацінскага пісьма ўзорамі, заснаванымі на матрыцы беларускага арнамэнту. Шрыфт зьявіўся на сьвет цягам працы над пісьмом для "Узораў Свадзеі". "Магута" амаль не зьмяшчае складаных знакаў і зь іншых беларускіх арнамэнтальных шрыфтоў выдзяляецца большай чытэльнасьцю.

Сьцягнуць шрыфт

Шрыфт "Магута" зьмяшчае набор Open Type інструкцый для кірыліцы і лацініцы, якія дазваляюць пры наборы запаўняць месца паміж узорамі. Інструкцыі, нажаль, працуюць не ўва ўсіх аперацыйных сыстэмах і не ўва ўсіх праграмах (праверана толькі на Mac OS X Yosemite, Win 7 (Notepad)).

Верш Ігара Бабкова, набраны "Магутой", будзе выглядаць так:

***

Празрысты, прывідны крышталь

Сьпявае ў сьнегавым бяссоньні

І абтрасае на далоні

Зімовых сноў шалёны баль

Алмазных сьпеваў вастрыня

Пляце бязважкія карункі

І люстраная цішыня

Нямоты спазнае дарункі

На ветах дымкага ляза

Дыхні у досьвітнай цямрэчы

І шклярусу спакой аспрэчыць

Блакітнай вечнасьці сьляза

Ігар Бабкоў

Шрыфт зьмяшчае наступныя знакі:

Кірыліца:

Лацініца:

Лічбы:

Знакі прыпынку:

Дадатковыя знакі:

Шрыфт распаўсюджваецца свабодна для некамэрцыйнага выкарыстаньня пад умовамі ліцэнзіі SIL Open Font License. Гэта значыць, шрыфт можна свабодна выкарыстоўваць для афармленьня бясплатных і платных прадуктаў, але не прадаваць як асобны прадукт і ня браць дадатковай платы за яго ўключэньне ў іншы прадукт (напрыклад, дыстрыбутыў аперацыйнай сыстэмы). Пры распаўсюджаньні вітаюцца спасылкі на аўтара і ягоны сайт.

Міхаіл Баярын.
06.11.2014