Вялікі стыль

Спачатку ўсё гэта было самім Сабой. Ён захацеў стаць усім і стаў усім. І паглядзеўшы на ўсё, Сам сказаў: я - гэта ўсё, бо я стварыў гэта ўсё. Так паводле Упанішадаў Пачатак сьвету глядзіць на сьвет і на нас, яго нашчадкаў. Пачатак пазнае сябе ў сьвеце як сваю ўсемагуту, сваю свабоду.

Але ўявім сабе яшчэ як глядзіць на сьвет прадстаўнік культуры вялікага стылю, што жыве напрыканцы гісторыі ўласнай цывілізацыі - эгіпецкі фараон, прыдворны паэт Калідаса або вытанчаны заходні эўрапеец нашых дзён. Ён бачыць перад сабой толькі вытворы ўласнай культуры ўва ўсім: у архітэктуры, побыце, мастацтве, пародзістых расьлінах і жывёлах - і можа сказаць сабе: я - гэта ўсё, бо я стварыў гэта ўсё.

Але мы глядзім на сьвет ня так. Ува ўсім вакол мы бачым або прыроду, або вытворы іншых цывілізацыяў. І гледзячы на ўсё гэта, мы можам сказаць толькі як Сам на пачатку праявы: я хачу стаць усім і я стану ўсім. Каб пасьля, убачыўшы вакол сьвет твораў сваёй культуры, сказаць сабе: я - гэта ўсё, бо я стварыў гэта ўсё зь сябе.

Нацыя стварае ўласную культуру, каб убачыць у ёй сваё адлюстраваньне і пазнаць у ім сябе. І калі мы пазнаем сябе ў выяве, творы ці вершы, мы знаем - гэта наша культура, а калі не пазнаем - гэта чужая. Я магу бясконца сузіраць узоры на беларускім рушніку, бо нешта ўва мне пазнае ў гэтых узорах Сябе. І я хачу, каб мой нашчадак у нейкім калене, адчуў гэта, гледзячы на створаны намі сьвет.