Шрыфт "Страла"

Шрыфт "Страла" зьяўляецца стылістычным варыянтам "Берагіні", у якім дзякуючы асаблівай замкнёнасьці узораў зьверху і зьнізу ўтвараюцца як чорныя, так і белыя ўзоры. У аснове такога падыходу ляжыць аўтэнтычны стыль беларускіх паясоў і рушнікоў. 

Сьцягнуць шрыфт

"Страла" зьмяшчае набор кірылічных літараў, неабходных для ўжываньня ў беларускай мове, без разрозьненьня вялікіх і маленькіх:

Урывак верша Ігара Кулікова "Пагоня" ў стылі "Стралы" выглядае так:

ПАГОНЯ

То ня гром гразы, а грук капытоў.

То ня месяц зьзяе, а жар-арол.

То па гонях імчыць пагоня дзядоў

і вядзе на зьверш іх Нябёсны кол.

То ня жнеі жнуць каласы сярпом -

то жыты нясуць ваяром паклон.

То па гонях імчыць пагоня грунём

і вядзе на зьверш іх свабоды кон.

То ня тчэ ткальля аброчны ручнік -

то рады рушэньня ў радне радзін.

То па гонях імчыць пагоня на клік

з глыбыні душы да сьвятых вышынь.

То ня гор града - к Айчыне ўзыход.

То зьвівае вой абярэг дарог.

То па гонях імчыць пагоня на ўсход

да зьвяршыні волі, дзе толькі - Бог.

"Страла" зьмяшчае таксама набор лацінскага альфабэту, дастатковы для ўжываньня ў беларускай лацінскай транслітэрацыі:

Лічбы:

І самы неабходны набор знакаў прыпынку і дадатковых сымбаляў. Прабел дзеля захаваньня стылю пазначаецца не пустым месцам.

Шрыфт распаўсюджваецца свабодна для некамэрцыйнага выкарыстаньня пад умовамі ліцэнзіі SIL Open Font License. Гэта значыць, шрыфт можна свабодна выкарыстоўваць для афармленьня бясплатных і платных прадуктаў, але не прадаваць як асобны прадукт і ня браць дадатковай платы за яго ўключэньне ў іншы прадукт (напрыклад, дыстрыбутыў аперацыйнай сыстэмы). Пры распаўсюджаньні вітаюцца спасылкі на аўтара і ягоны сайт.

Міхаіл Баярын.

16.06.2014

Князь сьвету

Дзіця да сямі гадоў мудрыя называюць князем. Зь яго зьяўленьнем мы ператвараемся у адданых дабравольных слуг. Празь яго праходзіць вось сьвету, усё круціцца вакол яго клопатам і абаронай. Усе вакол саступаюць зьнешняму сваю свабоду дзеля таго, каб поўную свабоду гульні і творчасьці меў ён. Напраўду, гэты безадказны свавольнік і гуляка і ёсьць змысел існаваньня сям'і, яе сяродак, дзеля яго яна толькі і сабралася разам.

Дух чалавека жыве ў целе не раўнаючы як свавольнае дзіця. Усе рукі, ногі, вочы і вушы стараюцца яму дагадзіць, і ў выпадку небясьпекі без сумневаў абракаюць сабой, каб ён не адказаў за свае няўзважаныя рашэньні. Уся гэтая грамада здоляў і абалонак ўвесь час старанна працуе, каб ён адчуваў сябе свабодным і мог дазволіць сабе жадаць.

Народ - вялікая сям'я. Тут дарослыя абракаюць сваім часам і сіламі, каб нехта зусім вольны гуляў у двары зь сябрамі, маляваў неверагодныя выявы і ўвесь час скакаў, хаця бы да сямі гадоў. Усе войскі і дзяржаўныя установы патрэбны толькі дзеля абароны і клопату пра іх, маленькіх вольных людзей. 

Народ - вялікае цела. І як сяродак істоты не ў руках і не ў нагах, а ў свабодзе і сваволі самога сябе, так і сяродак народу не ў галоўным вайскаводзе і не ў галоўным сьвятары, а ў свабодным чалавеку, князю сьвету, якому ўсе яны служаць. Толькі свабодны можа ствараць, любіць і абракаць сабой.

Чалавецтва

Як існае - гэта ня ўсё, што ёсьць, але адзінае ўсяго бытнага, так і чалавецтва - гэта ня ўсе людзі, але адзінае ўсяго чалавечага. Адзінае, што яднае чалавецтва - гэта Вялікі Продак, правобраз чалавека, што ўзнаўляецца ў кожным чалавеку, мова, што ўзнаўляецца ў кожным народзе. Вялікі Продак - гэта адзіная прастора памяці ўсяго чалавечага роду. Чалавецтва - гэта ня колькасьць, а прынцып.

Як ня трэба яднаць бытнае ў мора існага, яно і так адзінае, так ня трэба яднаць людзей у мора чалавецтва, і так зьяднанае. Калі зьяднаць бытнае ў існае, настане канец быцьця, бытнае расчыніцца ў сваім пачатку. Калі зьяднаць людзей у адзінае чалавецтва, настане канец людзей, чалавек расчыніцца ў сваім пачатку.

Вусень - гэта мова вусьня, а мятлік - гэта мова мятліка. Калі вусень ператвараецца ў мятліка, гэта мова вусьня ператвараецца ў мову мятліка. Народ - гэта поўнае чалавецтва, уся мова чалавецтва. Кожны народ насьледуе і перапісвае мову Вялікага Продка. Народамі чалавецтва расьце ўва ўсе бакі адразу. Кожны народ творыць сваю таямніцу і можа стаць яшчэ небывалым птахам у небе Духу. 

Яднальнікі чалавецтва хочуць збудаваць мову з народаў, што будзе кіраваць народамі так, як мова народу кіруе людзьмі. Гэта стварэньне народу народаў, і каб збудаваць яго, патрэбна ўлучыць у яго эліты паняволеных народаў. Пазбытыя сваёй волі народы будуць пасьвіцца, а яны будуць іх стрыгчы. Гэта пчолы, што крадуць чужы мёд.

Стварэньне такой мовы - гэта галеча чалавецтва. Гэта такая ж творчасьць, як яднаньне ўсяго што ёсьць у адно існае. У такой мове народы страцяць сваю свабоду і тайну. Без магчымасьці кіраваць сабой, мяняць сваю мову, ім ніколі ня стаць птахам у небе Духу, не перапоўніцца сабой і ня ўбачыць народы-нашчадкі. У мове імпэрыі чалавек ніхто і зваць яго ніяк, а продкі ягоныя падаюць у пекла забыцьця. Дзеля росту чалавецтва нам няма чаго рабіць у любых імпэрыях.

Радно

Слова тэкст першапачаткова азначае тканіну. Але тэкстам цяпер называецца ўсякае праяўленьне мовы. Параўнаньне мовы з тканінай, а паэзіі - з ткацкай справай зьяўляецца ў Ведах. Яно мае такую даўніну, што магчыма, гэта, наадварот, якраз тканіна і кросны ўзьніклі ў выніку параўнаньня з мовай.

Тканіна вырабляецца на кроснах, на якіх нацягнута аснова тканіны, рады прадоўжных нітак. Адны зь іх апушчаныя, а другія ўзьнятыя. Празь іх прадзяецца чаўнок з утком, папярочнай ніткай, а затым узьнятыя і апушчаныя ніткі мяняюцца месцамі, прыціскаючы новую нітку да рэшты тканіны.

Калі уток мае іншы квет, утвараецца ўзор. Выдзяленьне вобразу дасягаецца прыцісканьнем адных нітак долу, у асноведзь, і пад'ёмам іншых угору, у выяву. Такім чынам, уточная нітка заўсёды запаўняе або пакідае пустымі ячэйкі мярэжы асновы. І кожны радок тканіны адрозьніваецца тым, якія ніткі пайшлі ў асноведзь, а якія ў вобраз.

Тэкст складаецца з радоў нітак, і таму завецца радном. Які б вобраз не ствараўся радном, ён заўсёды будзе складацца зь перасячэньняў утка і асновы, утварацца запаўненьнем мярэжы. Цуд радна ў тым, што і ўток, і аснова маюць адну прыроду - прыроду нітак. І калі мы нешта называем тэкстам, трэба зайсьці мярэжу, уток і аснову.

Пры вымаўленьні гуку дых праходзіць праз горла і рот. Сьцісканьне глоткі дае гуку якасьць звонкасьці, а разьняволеньне - глухасьці. Змыканьне роту робіць яго зычным, а размыканьне - галосным. Дых зьяўляецца тут уточнай ніткай, што прадзяецца праз аснову высілкаў маўленьня. Кожны сказ насамрэч утварае радно, тканіну мовы, дзе гукі розьняцца толькі тым, якія высілкі пайшлі ў асноведзь, а якія - ў вобраз. Вершаваны памер, што ўтвараецца рытмам і рыфмай, у такім разе сапраўды ўтварае паўторны фанэтычны ўзор на тканіне мовы.

Знак зрокавай мовы, пісьма, таксама ўяўляе сабой мярэжу, адны часткі якой запаўняюцца рысамі, а другія зыходзяць у асноведзь і здаюцца пустымі. На пачатку ўсякага пісьма стаіць мярэжа знаку, найменшая частка радна, дзе перасякаецца ўток і аснова. Нацыянальные пісьмо - гэта пісьмо, заснаванае на ўласнай мярэжы знаку. Такое пісьмо інтуітыўна пазнаецца сваім ужо на ўзроўні спосабу фармаваньня знакаў.

Узоры Свадзеі бачаць змысел як радно, тканіну, што ўтвараецца мярэжай сямі падзей (чыну, дачыну, сродку, прычыны, вычыну, месца, асобы). Пры раскрыцьці мярэжы кожны раз адны падзеі зыходзяць у асноведзь, а іншыя ўтвараюць вобраз. Такім чынам расьце і пакрываецца ўзорамі мнагамерная тканіна змыслу. 

здымак узяты з сайту skarbnica.by

Лянота

уладарная млявасьць самлелага цела

ціха падае высьпелым плодам у рукі
зь недасяжнай вяршыні сьвятарнай ляноты
цераз край выкіпаючы сонечным сокам

Арлы

калі долу ладзяць скокі мячоў байцы
і зьвіняць у замках варотаў роду ключы
там таявы арлы звужаюць вакол кругі
і нагбом піюць сьпяваны аброк багі

карціна - Мікалай Чурлёніс, Захад

Свой час

Калі Агонь узгадваецца ў Ведах, паэт зьвяртаецца да этымалагічнай і міфалагічнай рэчаіснасьці. Калі паэт Калідаса ўзгадвае ў вершы Агонь, ён упэўнены, што ягоны слухач супаставіць словы ня толькі з усімі вывучанымі ў маленстве напамяць гімнамі, але і з усімі прачытанымі гісторыямі Пуранаў, а таксама зь вершамі іншых знакамітых паэтаў яго часу.

Стыль Гамэра зьяўляецца высокім толькі ў перакладах. Ён называе рэчы сваімі імёнамі і скупы на загадкі. Але ўжо ў час Плятона кожнае старагрэцкае слова правяраецца на ўзгадваньне ў Гамэра, а чытач эліністычнай паэзіі зьвязвае слова з кантэкстам усёй антычнай літаратуры. Так адрозьніваюцца маладыя і старыя сутворы.

Цягам мінулага стагодзьдзя слова беларускага паэта зьвязвалася ў чатача галоўным чынам з чутымі народнымі песьнямі і паданьнямі. Звароты да эўрапейскага фонду памяці выглядаюць груба і недарэчна. Паэт старой сутворы мабыць мусіў бы разьлічваць на веданьне лацінамоўнага эпасу і старабеларуск хронік.

У канцы стагодзьдзя мы паспрабавалі ўвесьці ў літаратуру эўрапейскую перадсьмяротную асацыятыўнасьць. Але нельга пражыць тысячагодзьдзе за дзесяць год: чужыя асацыяцыі бясьсьледна зьнікаюць у маладой мове. Удалы верш усё адно гаворыць пра простыя рэчы і вялікія міфы. І тое, што бальшыня носьбітаў мовы бліжэйшыя сто гадоў будзе прыходзіць да нас звонку, гарантуе нам яшчэ доўгае шчасьлівае юнацтва, час нацыянальнай міфалогіі і этымалогіі.

Стварэньне пісьма для мовы - гэта нібыта рух насуперак плыні. Але толькі насуперак плыні часу чужых культур, што не нясе нам нічога, акрамя згубы самасьці і рашчыненьня. І зусім адпаведна часу нашага маленькага чалавецтва.

Гарышча

У маленстве летам у вёсцы на гарышчы ў лазьні ў мяне быў свой схоў. Я забіраўся туды і апынаўся па-за ўсім, недаступны нікому, і ўвесь сьвет распасьціраўся перада мной.

Там я рабіў толькі тое, што вырашыў рабіць я сам. Напрыклад, меч. Праблема выбару зыходзячы толькі з самога сябе была для мяне галоўнай. Мне здавалася прыніжальным мець іншыя прычыны сваіх дзеяньняў, акрамя сваіх рашэньняў. Што я толькі не рабіў, каб даказаць сабе сваю свабоду. Тады сваім прынцыпам я зрабіў не паведамляць нікому пра свае рашэньні, а толькі паказваць вынікі.

Мне ніколі не пераказаць тыя бездані думкі, якія разгортваліся перада мной у 12 гадоў, калі я быў па-за ўсім. Свабоду самазыходжаньня і быцьцё па-за ўсім я зрабіў тады сваім радыкальным праектам і плянам жыцьця. Зыйсьці з чалавецтва, дзе ўсё маё жыцьцё загадзя вызначана, у чыстую свабоду і самоту, зьнішчыць усе свае згадкі і сьляды.

І цяпер, каб мысьліць свабодна, мне патрэбна гэтае гарышча па-над усім, куды я сыходжу з чалавецтва, дзе перада мной распасьціраецца ўвесь сьвет.

Шрыфт "Берагіня"

Шрыфт "Берагіня" ўяўляе сабой стылізацыю кірылічнага і лацінскага альфабэту пад узоры беларускага арнамэнту. Стыль "Берагіні" натхнёны узорнай паласой паясоў і рушнікоў. 

Шрыфт можа ўжывацца як дэкаратыўны - прыкладам, для афармленьня загалоўкаў. З другога боку ў Свамове выяўленыя ў шрыфце ўзоры выкарыстоўваецца для фанэтычнага напісаньня запазычаных слоў у дадатак да змысловага марфалягічнага пісьма (як катакана ў японскай).

Сьцягнуць шрыфт

"Берагіня" зьмяшчае набор кірылічных літараў, неабходных для ўжываньня ў беларускай мове, без разрозьненьня вялікіх і маленькіх:

Верш Максіма Багдановіча "Добрай ночы зара-зараніца!" ў стылі "Берагіні" выглядае такім чынам:

Добрай ночы, зара-зараніца!

Ўжо імгла над зямлёю лажыцца,

Чорнай рызай усё пакрывае,

Пылам зор небасхіл абсявае.

Цішыня агартае мне душу.

Вецярок прыдарожную грушу

Ледзьве чутна варуша-калыша,

Міла бомы смяюцца у цішы,

Ціха срэбрам грукае крыніца.

Добрай ночы, зара-зараніца!

"Берагіня" зьмяшчае таксама набор лацінскага альфабэту, дастатковы для ўжываньня ў беларускай лацінскай транслітэрацыі:

Лічбы:

І самы неабходны набор знакаў прыпынку і дадатковых сымбаляў. Прабел дзеля захаваньня стылю пазначаецца не пустым месцам.

Шрыфт распаўсюджваецца свабодна для некамэрцыйнага выкарыстаньня пад умовамі ліцэнзіі SIL Open Font License. Гэта значыць, шрыфт можна свабодна выкарыстоўваць для афармленьня бясплатных і платных прадуктаў, але не прадаваць як асобны прадукт і ня браць дадатковай платы за яго ўключэньне ў іншы прадукт (напрыклад, дыстрыбутыў аперацыйнай сыстэмы). Пры распаўсюджаньні вітаюцца спасылкі на аўтара і ягоны сайт.

Міхаіл Баярын.

08.06.2014

Крыжы-абярэгі

Выява - гэта адзежа змыслу. Змысел заварочваецца, апранаецца ў выяву і адзеты выходзіць у сьвет. Выява беражэ змысел як бераг зямлю ад мора. Выява - гэта абярог змыслу. 

Адзежа пакрываецца ўзорамі-абярэгамі ў ранімых месцах - на плячах, рукавах, горле, грудзях. На дзьвярах і вокнах хаты вешаюцца знакі-абярэгі. На мяжы вёскі ставяцца крыжы-абярэгі. Абярэгі ахоўваюць уваходы.

Выява мовы - гэта абярог, што захоўвае досьвед пакаленьняў і ахоўвае сутвору ад чужынцаў і непасьвечаных. Мовы падзяляюць народы. Мова мае быць незразумелай чужым, бо знаньне дае ўладу.

Пісьмо - гэта абярог мовы, межавы знак. Далей пачынаецца беларускае чалавецтва. Беларускаму чалавецтву патрэбна ўласнае пісьмо як абярог на межах яго змыслу. Уласнае пісьмо зьяўляецца першым выразьнікам вялікага стылю.

УЗОРЫ СВАДЗЕІ. 1. ВЫПРАЯВА

Зьявілася відэа маёй публічнай лекцыі "Узоры Свадзеі. Мэтафізыка мовы". Вельмі ўдзячны "Лятучаму унівэрсытэту" за гэтую выдатную магчымасьць зьвярнуцца да беларускай культурнай і інтэлектуальнай супольнасьці. Дзякую ўсім, хто прысутнічаў і глядзеў трансляцыю. Прэзэнтацыю можна таксама знайсьці тут.

Паволя

Алесю Разанаву прыпісваюць выслоўе пра вялікі талент: "Глыбокая рака цячэ павольна".

Першае ўражаньне пра нашу мову звонку - гэта яе павольнасьць. Гэта мабыць адна з самых нясьпешных моваў у сьвеце, асабліва калі слухаеш старых. Мяркуючы па ўсім, старабеларуская была яшчэ павольней. Такім самым нясьпешным здаецца звонку наш народ і сутвора.

Але слова "павольна" значыць у нас ня толькі "няхутка", але і "па сваёй волі", ня змушана, не прысьпешана, свабодна. А куды сьпяшаць, хіба перад бацькі ў пекла? Знутры мовы павольнасьць аказваецца нязмушанасьцю, свабодай.

Гаварыць толькі тады, калі ёсьць воля. А калі няма, то гаварыць на іншай. Заўсёды зьдзіўляўся, як у вёсках пераходзяць з табой на трасянку і ня хочуць прызнаваць сваю мову беларускай. Нібы берагуць яе ад усіх нарматываў.

Творчасьць можа быць толькі нязмушанай, павольнай. Паволя - гэта тое, што адрозьнівала старых грэкаў і старых індусаў - яны стваралі так, нібы мелі цэлую вечнасьць.

Наша мова - толькі для паволі, для цэлай вечнасьці. Яе берагуць для нашай сутворы. Праз нас у сьвет цячэ глыбокая рака, што ні ад кога не адстае, нікога не даганяе, нікім не паганяецца.

Рыба

ты невад, закінуты ў мора

богам, што ходзіць па водах
і ловіць адбіткі абдымкаў 
ты невад, а я твая рыба

карціна Мікалая Чурлёніса, Саната зор, Алегра

Чайкі

летам чайкі крычаць
што там за вуліцы рогам
чакае нас сіняе мора
смачнае і ласкавае
як нецалаваныя вусны
клічнае і напятае
як маладыя грудзі
зіхцяць залатыя вятрылы
на срэбных шчоглах чаўноў
гатовых адплыць на Буян

карціна Мікалая Чурлёніса, Саната мора