Кмень

Корань кем- (разумець, успрымаць, знаць, адрозьніваць, цяміць) магчыма паходзіць ад санскр. кораня ki (знаць, успрымаць, адрозьніваць), які многія лічаць выявай кораня ci (зьбіраць). Або магчыма ад кораня kan (жадаць, шукаць, здавальняцца). Ад яко ўтварюцца - keta (воля, жаданьне, знак, азнака), ketu (сьвятло, знак, выява, інтэлект, розум, незвчайная зьява, камета), а таксама магчыма kim/ka (што?, які? нешта?). Ад кораня кем- магчыма ўтварыць цэлае дрэва словаў са змысламі розуму (кем), змыслу, якасьці (кмета), панятку (кмень), прадмета (пракмень), цэлі (накмета, накмень).

1. Дзеяслоў: кеміць -цца (разумець, заўважаць, успрымаць, адрозьніваць), кемлю -ся, кеміў -ся, кеміцьме, заг. *кмі, *кміце, *кміма; + *кмець (разумець), -цца, кемлю, *кміў, *кміцьме - *кміць -цца (разуміць), *кмлю, *кміў, *кміцьме
Дзеепрыметнікі: кемячы, кемны, кемлены, кеміўшы, *кмеўшы *кміўшы, *кметы, *кмелы
Дзеепрыслоўі: кемячы, кеміўшы, *кмеўшы, *кміўшы
Належны дзеепрыметнік: кмеўны (які павінен і можа быць зразуметы)
Чын: кмеў (разуменьне), кменьне (разуменьне, клёк), *кміва (чын і твор розуму)
Вынік чыну: *кміва (чын і вынік чыну), кем (розум), кмень (носьбіт змыслу, прадмет, аб’ект)
Прыметнікі: кемкі, кемлівы, кемны, *кемавы,  кмеўны
Якасьць: кемнасьць, кемкасьць, кмеўнасьць
Прыслоўе: кемам (кеміць)
Чыньнік: кмет, кмець, кміт (які мае розум - чалавек, гіст. селянін) *кемца, *кемнік, *кмеўнік
Месца: *кемня, *кмеўня (месца розуму), *кметня (месца змыслу, разумнай сумовы)
Сродак: *кміла (тое, чым разумеюць)
Частка: *кемак (невялікі змысел), кмета (змысел, частка розуму, сэнс, сэмэма)
Адназоўнікі: кмета (змысел, азнака, якасьць, guṇa), кметны (змысловы, сэмэмны), кметавы (змысловы), кметавіты (які мае змысел, кмету), кметавіт  (які мае змысел, якасьць), кмецьба (занятак змыславаньнем), кмецьбіт (змысьляр)

2. Адназоўны дзеяслоў:
Ад кмета:
Дзеяслоў: кмеціць (заўважаць адрозьненьне, знаходзіць змысел, азнаку), кмечу, кмеціў, *кмяціць (пазначаць адрозьненьне)
Чын: кмета (змысел, змысловы складнік сэмэма), *кмецьце (занятак змыславаньнем)
Прыметнік: кметны (змысловы, адрозны), кметкі (асаблівы, прыкметны, вызначны), кметлівы (здагадлівы, змыслоўны)
Чыньнік: кметнік (які робіць адрозьнівае, змысел, мысьляр), *кмятар

3. Прыстаўкі:
адкмеціць (адзначыць) - адкмета (адзнака) – адкметны (адзнакавы) - адкметнік (адзначар) – адкмень (носьбіт адзнакі)

акмеціць (вызначыць змысел) - акмета (вызначэньне, абмежаваньне змыслу) - акметны (змысла-вызначальны) - акметнік (вызначальнік змыслу) – акмень (носьбіт вызначага змыслу)
выкмеціць (вызначыць) - выкмета (вызнак) – выкметны (вызначальны) - выкметнік (вызначальнік) - выкмень (носьбіт вызнакі)

дакмеціць (дадаць змыслу, адпавядаць змыслам) - дакмета (дадатковы змысел, канатацыя, адпаведнасьць змыслу) – дакметны (дадаткова-змысловы, адпаведны змыслу) - дакметнік (які ддае змысел, які адпавядае змыслу) – дакмень (носьбіт дадатковага змыслу, канатацыі, носьбіт адпаведнага змыслу)

закмеціць (заўважыць) - закмета (заўвага) – закметны (заўважны) - закметнік (заўважар) - закмень (наконт чаго зроблена заўвага)

звыкмеціць (сказіць змысел) - звыкмета (скажоны змысел) – звыкметны (скажоны змыслам) - звыкметнік (які скажае змысел) – звыкмень (носьбіт скажонага змыслу)

зьнякмеціць (пазбаваіць змыслу) - зьнякмета (нязмысьліца, нонсэнс) – зьнякметны (які бяз змыслу) - зьняметнік (які пазбаўляе змыслу) – зьнякмень (тое, што ня мае змыслу)

надкмеціць (нагрузіць змыслам) - надкмета (надбудаваны змысел) - надкметны (над-змысловы) - надкметнік (які нагружае змыслам) – надкмень (тое, на што наклалі новы змысел)
накмеціць (намеціць, назначыць, нацэліць) - накмета (змысел-цэль) – накметны (нацэлены) - накметнік (які цэліць) - накмень (цэль)

падкмеціць (падмеціць) - падкмета (дадатковая) – падкметны (дадатковы змыслам) - падкметнік (які падмячае) – падкмень (аб’ект падметы)

пакмеціць (пазначыць) - пакмета (пазнака) -  пакметны (пазначальны) - пакметнік (пазначар) – пакмень (нозьбіт пазнакі)

перакмеціць (зьмяніць змысел) - перакмета (зьмена змыслу) - перакметны (зьменны змыслам) - перакметнік (зьменьнік змыслу) – перакмень (носьбіт зьмененага змыслу)

прадкмеціць (прадвызначаць змысел) - прадкмета (першапачатковы змысел, прад-змысел) прадкметны (перша-змысловы) -прадкметнік (які вызначае першасны змысел) – прадкмень (носьбіт перша-змыслу)

пракмеціць (адрозьніць) - пракмета (знак адрозьненьня) – пракметны (адрозны) -  пракметнік (адрозьнік) - пракмень (тое, што мае адрозьненьне)

прыкмеціць (заўважыць) - прыкмета (азнака) – прыкметны (заўважны) - прыкметнік (які надае азнаку) - прыкмень (носьбіт азнакі)

раскмеціць (адрозьніць змысел) - раскмета (адрозны змысел) – раскметны (які адрозьніваецца змыслам) – раскметнік (які выяўляе розны змысел) – раскмень (носьбіт рознага змыслу)

скмеціць (схапіць змысел) - скмета (паймо) - скметны (паняткавы) - скметнік (які хапае змысел, панімае) - скмень (аб'ект пайма, дэнатат)

спакмеціць (схапіць, злавіць розумам пазнаку, пазначаны змысел) - спакмета (зразуметая пазнака) – спакметны (розума-змысловы) - спакметнік (які разумее пазнакі) – спакмень (тое, што мае зразумелую пазнаку)

сукмеціць (знайсьці агульны змысел) - сукмета (агульны змысел) – сукметны (агульна-змысловы) - сукметнік (які робіць, называе агульны змысел, сынонім) - сукмень (носьбіт агульнага змыслу, аб’ект сыноніма)

супрацькмеціць (бачыць адваротны змысел) - супрацькмета (адваротны змысел) - супрацькметны (адваротны па змысьле) - супрацькметнік (які робіць змысел адваротным) – супрацькмень (носьбіт адваротнага змыслу)

укмеціць (убачыць змысел, знак) - укмета (нутраны змысел, знак) – укметны (нутрана-змысловы) - укметнік (які укладае, надае нутраны змысел) – укмень (носьбіт нутранога змыслу)

ускмеціць (надаць вышэйшы змысел) - ускмета (вышэйшы змысел) - ускметны (высока-змысловы) - ускметнік (які надае вышні змысел) – ускмень (нозьбіт вышняга змыслу)