Глыбокі ўзор мовы

Узор - гэта тое, узіраючыся ў што, яго паўтараюць. Узор абавязкова ўзнаўляецца. З узорам заўсёды зьвяраюцца. Узор адказвае на пытаньне 'як?' Гэта спосаб вытворчасьці, інструкцыя, тэхналёгія. Санскрыцкае слова ārya значыць 'узорны', варты перайманьня. Мова складаецца з узораў. Тут усё, што гаворыцца і чуецца, існуе ў адзінкавай колькасьці.

Але ўзор - гэта таксама уз-ор, уздым і пераварот глебы лязом арала. Чын арбы пранікае ў рэчыва пратворы, расьсякае і пераварочвае яго, утвараючы сьлед разоры. Узор заўсёды мае справу з пратворай і вырабляе зь яе вытвор. Сутвора, культура - гэта збор узораў. А вытвора, цывілізацыя - гэта яе выказваньні. Для сутворы ўсё зьяўляецца ўзорным - тым, што мае быць узарана.

І на ўсякі вытвор сутвора ўсё адно глядзіць як на пратвору для новага ўзору. Так, у тканіне узор утвараецца уточнымі ніткамі на пратворы нітак асновы. Але затым на пратвору тканіны накладаецца ўзор шытва. Гэты другі ўзор зьвязвае адны перасячэньні нітак з другімі, і можа зьвязваць цэлыя тканіны. Корань 'шыць' адпачатку значыць 'зьвязваць, злучаць'.

Ствараючы сваю сутвору, мы маем глядзець на чужыя цывілізацыі як на прыроду, гліну для нашых судзін і нівы для нашых расьлін. Маладосьць нашай сутворы значыць ня тое, што мы адстаем ад іншых, старэйшых, а тое, што іх вытворы будуць для нас рэчывам, тканінай для нашай вышыўкі, цаглінамі для будоўлі дамоў водле нашых узораў. І больш за тое, пратворай для нас мае быць наша мова і спадчына.

Сутвора ствараецца на мове грамады. Але ўзьнікшы, сутвора глядзіць на сваю аснову як на пратвору для ўзараньня. Мова для сутворы - ніва, што мае стаць узорам. І ў гэтым самаўзараньні, самаператварэньні мовы і грамады праз ад'яву ў сваёй сутворы здараецца цуд самапераўзыходжаньня. Гэта той цуд, калі цела рухае само сябе знутры, ідучы. Калі стойная ява стаецца цякучай. Свамова - гэта той глыбокі ўзор мовы, які нам належыць зрабіць, ствараючы сваю сутвору.