Бгаґавад-Ґі̄та̄, другі ўзыход, паслоўны пераклад

atha dvitīyo'dhyāyaḥ

Другі ўзыход

saṃjaya uvāca

taṃ tathā kṛpayāviṣṭam aśrupūrṇākulekṣaṇam

viṣīdantam idaṃ vākyam uvāca madhusūdanaḥ 2.1

saṃ-jayaḥ - Саньдж́айа uvāca - прамовіў:

2.1 taṃ - Яму, ā-kula- смутныя īkṣaṇam - вочы якога былі pūrṇa- поўныя aśru- сьлёзаў, tathā - так ā-viṣṭam пранікнёнаму kṛpayā - спагадай, жалем, vi-ṣīdantam - роспачнаму, idaṃ - гэты vākyam - сказ uvāca - мовіў madhu-sūdanaḥ - Мадгу-забойца (Кр̣шн̣а):

śrībhagavān uvāca

kutas tvā kaśmalam idaṃ viṣame samupasthitam

anāryajuṣṭam asvargyam akīrtikaram arjuna 2.2

śrī- Сьвяты, які ўсё асьвятляе (śrīṇāti), або да якога да ўсе горнуцца (śrayanti yam), якому ўсё пасьвячаецца (śrīyate) bhagavān - Багавіт, багаты (bhagaḥ yasya), поўны існага, чуйнага і шчаснага uvāca - прамовіў:

2.2 kutaḥ - Адкуль tvā - на цябе idaṃ - гэты kaśmalam - бруд vi-ṣame - у небясьпецы, у час рашэньня sam-upa-sthitam - напаў, juṣṭam - годны an-ārya- ня а̄рйа (таго, за якім варта рушыць), karam які ўчыняе a-kīrti- няславу, ганьбу, a-svargyam - які не вядзе да выраю, неба, arjuna - о Ясны (Ардж́уна).

klaibyaṃ mā sma gamaḥ pārtha naitat tvayy upapadyate

kṣudraṃ hṛdayadaurbalyaṃ tyaktvottiṣṭha paraṃtapa 2.3

2.3 klaibyaṃ - У нямужнасьць mā sma gamaḥ - ня падай, pārtha - сын Пр̣тхі (Ардж́уна), na - ня etat - гэтае tvayi - цябе upapadyate - годна, варта, kṣudraṃ - нішчымную, нізкую daurbalyaṃ - немач, слабасьць hṛdaya- сэрца tyaktvā - адкінуўшы, ut tiṣṭha - узнож, паўстань paraṃ-tapa - які паліць ворагаў, Ворагаў пекла!

arjuna uvāca

kathaṃ bhīṣmam ahaṃ sāṅkhye droṇaṃ ca madhusūdana

iṣubhiḥ prati yotsyāmi pūjārhāv arisūdana 2.4

arjunaḥ - Ардж́уна uvāca - прамовіў:

2.4 kathaṃ - Як ahaṃ - я bhīṣmam - Бгі̄шму droṇaṃ ca - і Дрон̣у (сваіх настаўнікаў), arhau - вартых pūjā- вялебы, пашаны, madhusūdana - о Мадгу-забойца, sāṅkhye - у змаганьні prati yotsyāmi - буду ў адказ разіць iṣubhiḥ - стрэламі, ari-sūdana - о ворага-згубца (Кр̣шн̣а)?

gurūn ahatvā hi mahānubhāvān śreyo bhoktuṃ bhaikṣyam apīha loke

hatvārthakāmāṃstu gurunihaiva bhuñjīya bhogān rudhirapradigdhān 2.5

2.5 śreyaḥ - Лепш a-hatvā - не забіўшы maha-anubhāvān - вялікашаноўных gurūn - настаўнікаў, bhoktuṃ - спажываць bhaikṣyam - жабраніну api - нават iha - тут, у гэтым loke - сьвеце, tu - чым hatvā - забіўшы iha eva - тут gurūn - настаўнікаў kāmān - прагных, аскомых artha- багацьця, bhuñjīya - я буду спажываць, есьці bhogān - асалоды, ежы, pradigdhān - запэцканыя rudhira- (іх) крывёю.

na caitad vidmaḥ kataran no garīyo yad vā jayema yadi vā no jayeyuḥ

yān eva hatvā na jijīviṣāmas te'vasthitāḥ pramukhe dhārtarāṣṭrāḥ 2.6

2.6 ca - І etad - гэтага na - ня vidmaḥ - ведаем мы, katarat - што (з двух) naḥ - нам garīyaḥ - пераважней, лепш, vā - ці yad - калі jayema - мы пераможам, vā - ці yadi - калі naḥ - нас jayeyuḥ - перамогуць, eva - бо te - тыя, hatvā - забіўшы yān - якіх, na jijīviṣāmaḥ - мы не пажадаем жыць, ava-sthitāḥ - стаяць pra-mukhe - перад намі, супраць нас, dhārtarāṣṭrāḥ - сыны Дгр̣тара̄шт̣ры.

kārpaṇyadoṣopahatasvabhāvaḥ pṛcchāmi tvāṃ dharmasaṃmūḍhacetāḥ

yac chreyaḥ syān niścitaṃ brūhi tan me śiṣyastehaṃ śādhi māṃ tvāṃ prapannam 2.7

2.7 sva-bhāvaḥ - Сама-быцьцё якога upa-hata- паранена doṣa- заганай kārpaṇya- жалю, cetāḥ - чуваньне якога saṃ-mūḍha- сьляпое dharma- ў дгарме, праўдзе, pṛcchāmi - я пытаю tvāṃ - цябе, yat - што syāt - будзе śreyaḥ - лепей, niścitaṃ - рашуча, ясна brūhi - скажы me - мне tat - тое, ahaṃ - я te - твой śiṣyaḥ - вучань, śādhi - настаў, кіруй māṃ - мяне, pra-pannam - які дапаў tvāṃ - да цябе.

na hi prapaśyāmi mamāpanudyād yac chokam ucchoṣaṇam indriyāṇām

avāpya bhūmāv asapatnam ṛddhaṃ rājyaṃ surāṇām api cādhipatyam 2.8

2.8 hi - Бо na pra paśyāmi - я не прадбачу, што śokam - жаль, скруха mama - мой, yat - ucchoṣaṇam - які ссушае indriyāṇām - здолі, apa nudyād - зьнікне, ava āpya - набыўшы a-sapatnam - пазбытае ворагаў ṛddhaṃ - багатае rājyaṃ - княства, дзяржаву bhūmau - на зямлі api са - ці нават ādhipatyam - панаваньне, уладарства surāṇām - над багамі.

sañjaya uvāca

evam uktvā hṛṣīkeśaṃ guḍākeśaḥ paraṃtapaḥ

na yotsya iti govindam uktvā tūṣṇīṃ babhūva ha 2.9

sañjayaḥ - Саньдж́айа uvāca - прамовіў:

2.9 evam - Так uktvā - сказаўшы hṛṣīkeśaṃ - пану Чуваньня (Кр̣шн̣у), guḍākeśaḥ - Пан сьнібы (Ардж́уна), paraṃ-tapaḥ - Ворагаў пекла, na yotsye - "Ня буду змагацца" iti - так uktvā - мовіўшы govindam - Збаўцу кароваў (Кр̣шн̣у), babhūva - стаўся tūṣṇīṃ - моўкны ha - тады.

tam uvāca hṛṣīkeśaḥ prahasann iva bhārata

senayor ubhayor madhye viṣīdantam idaṃ vacaḥ 2.10

2.10 tam - Яму uvāca - мовіў hṛṣīkeśaḥ - Пан чуваньня, iva - нібы pra-hasan - сьмеючыся, bhārata - о нашчадак Бгараты (Дгр̣тара̄шт̣ра), vi-ṣīdantam - роспачнаму,  madhye - паміж ubhayoḥ - абодвух senayoḥ - войскаў idaṃ - гэтае vacaḥ - слова:

śrībhagavān uvāca

aśocyān anvaśocas tvaṃ prajñāvādāṃśca bhāṣase

gatāsūn agatāsūṃśca nānuśocanti paṇḍitāḥ 2.11

śrī- Сьвяты bhagavān - Багавіт uvāca - прамовіў:

2.11 a-śocyān - Ня вартым спагады tvaṃ - ты anu aśocas - ўспагадаў vādān ca - і словы pra-jñā- мудрасьці bhāṣase - кажаш, asūn - тым дух якіх gata- зыйшоў, мёртвым, asūn ca - і тым, дух якіх a-gata - не зыйшоў, жывым, na - не anu śocanti - спагадаюць paṇḍitāḥ - мудрыя.

na tv evāhaṃ jātu nāsaṃ na tvaṃ neme janādhipāḥ

na caiva na bhaviṣyāmaḥ sarve vayam ataḥ param 2.12

2.12 tu - Але eva - насамрэч, ahaṃ - я na - не na āsaṃ - ня быў, na - ня tvaṃ - ты, na - ня ime - гэтыя jana- люду adhipāḥ - паны, абаронцы, na ca - і не na - ня bhaviṣyāmaḥ - будзем vayam - мы sarve - ўсе param - пасьля ataḥ - гэтага.

dehino'smin yathā dehe kaumāraṃ yauvanaṃ jarā

tathā dehāntaraprāptir dhīras tatra na muhyati 2.13

2.13 yathā - Як asmin - у гэтым dehe - целе dehinaḥ - целавіта, уладніка цела kaumāraṃ - маленства, yauvanaṃ - юнацтва, jarā - старасьць, tathā - так pra-āptiḥ набытак antara- іншага deha- цела, dhīraḥ - духовы, разумны tatra - там na - не muhyati - блукае, маніцца.

mātrāsparśās tu kaunteya śītoṣṇasukhaduḥkhadāḥ

āgamāpāyinonityās tāṃs titikṣasva bhārata 2.14

2.14 tu - Але sparśāḥ - дотыкі mātrā - тага-мераў (tanmātrā), абсягаў здоляў (гуку, дотыку, вобразу, смаку, паху), kaunteya - сыне Кунті̄ (Ардж́уна), dāḥ - даюць śīta- холад ūṣṇa- і сьпёку, sukha- асалоду duḥkha- і пакуту, a-nityās - нестаноўныя, мінучыя, āgama-apāyinaḥ - прыхода-зыходныя, яны ўзьнікаюць і зьнікаюць, titikṣasva - трывай tān - іх, bhārata - о нашчадак Бгараты (Ардж́уна).

yaṃ hi na vyathayanty ete puruṣaṃ puruṣarṣabha

samaduḥkhasukhaṃ dhīraṃ somṛtatvāya kalpate 2.15

2.15 yaṃ - Якога puruṣaṃ - мужа, puruṣa-ṛṣabha - о чалавек, магутны як бык, ete - яны na - не vyathayanti - хістаюць, sama- такога самага, аднакага, роўнага sukhaṃ - да асалоды duḥkha- і пакуты, dhīraṃ - трывалага ці разумнага, saḥ - той amṛtatvāya - несьмяротнасьці kalpate - адпавядае, варты.

nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sataḥ

ubhayor api dṛṣṭo'ntas tv anayos tattvadarśibhiḥ 2.16

2.16 na - Не vidyate - бывае, няма bhāvaḥ - быцьцё, узьнікненьне a-sataḥ - няіснага, na - не vidyate - бывае, няма a-bhāvaḥ - небыцьцё, зьнікненьне sataḥ - існага, antaḥ - мяжа, канец anayoḥ - гэтых ubhayoḥ - абодвух dṛṣṭaḥ - відна, убачана, darśibhiḥ - зорцамі tattva- тоества (быту - існаму, нябыту - няіснаму).

avināśi tu tad viddhi yena sarvam idaṃ tatam

vināśam avyayasyāsya na kaścit kartum arhati 2.17

2.17 a-vināśi - Незьнішчальным tu - жа viddhi - ведай tad - таго, yena - кім tatam - прасьцягнута, працята idaṃ - гэта sarvam - ўсё, vi-nāśam - зьнішчэньне asya - яго a-vyayasya - нязьменнага na kaścit - ніхто ня arhati - здольны kartum - ўчыніць.

antavanta ime dehā nityasyoktāḥ śarīriṇaḥ

anāśinoprameyasya tasmād yudhyasva bhārata 2.18

2.18 antavantaḥ - Канцавітыя uktāḥ - называюцца ime - гэтыя dehāḥ - целы (тое, чым ацяты, абцягнуты дух) nityasya - вечнага śarīriṇaḥ - целавіта, уладніка цела, anāśinaḥ - нязгубнага, a-prameyasya - невымернага, tasmād - таму yudhyasva - змагайся, bhārata - о нашчадак Бгараты (Ардж́уна).

ya enaṃ vetti hantāraṃ yaścainaṃ manyate hatam

ubhau tau na vijānīto nāyaṃ hanti na hanyate 2.19

2.19 yaḥ - Хто vetti - ведае enaṃ - гэнага (целавіта) hantāraṃ - як забойцу, yaḥ ca - і хто manyate - мніць, лічыць enaṃ - гэнага hatam - забітым, ubhau - абодва tau - яны na vi jānītaḥ - не вызнаюць, не распазнаюць, не разумеюць, na - не hanti - забівае ayaṃ - ён, na - не hanyate - забіваецца.

na jāyate mriyate vā kadācin nāyaṃ bhūtvā bhavitā vā na bhūyaḥ

ajo nityaḥ śāśvatoyaṃ purāṇo na hanyate hanyamāne śarīre 2.20

2.20 na kadācin - ніколі не jāyate - нараджаецца vā - ці mriyate - памірае, ayaṃ - ён na - ня bhūtvā - быўшы, узьнікшы, bhūyaḥ - тым болей na - ня bhavitā - будзе бываць, узьнікаць, a-jaḥ - няроджаны, nityaḥ - станоўны, śāśvataḥ - вечны, заўсёдны purāṇaḥ - стары, адвечны ayaṃ - ён na - не hanyate - забіваецца hanyamāne - калі забіваецца śarīre - цела.

vedāvināśinaṃ nityaṃ ya enam ajam avyayam

kathaṃ sa puruṣaḥ pārtha kaṃ ghātayati hanti kam 2.21

2.21 yaḥ - Хто veda - ведае enam - гэнага, яго a-vināśinaṃ - нязгубнага, nityaṃ - станоўнага, вечнага, a-jam - ненараджанага, a-vyayam - нязьменнага, kathaṃ - як saḥ - той puruṣaḥ - чалавек, pārtha - о сын Пр̣тхі, hanti - можа забіць kaṃ - некага kam - ці некага ghātayati - змусіць забіць?

vāsāṃsi jīrṇāni yathā vihāya navāni gṛhṇāti naroparāṇi

tathā śarīrāṇi vihāya jīrṇāni anyāni saṃyāti navāni dehī 2.22

2.20 yathā - Як naraḥ - чалавек, vi-hāya - зьняўшы, пакінуўшы vāsāṃsi - адзежы jīrṇāni - старыя, gṛhṇāti - бярэ, апранае navāni - новыя, a-parāṇi - іншыя, tathā - так śarīrāṇi - целы jīrṇāni - старыя vi-hāya - пакінуўшы, anyāni - у іншыя, navāni - новыя saṃ yāti - уваходзіць dehī - целавіт, уладнік цела.

nainaṃ chindanti śastrāṇi nainaṃ dahati pāvakaḥ

na cainaṃ kledayanty āpo na śoṣayati mārutaḥ 2.23

2.23 na - Не chindanti - сякуць enaṃ - гэнага, яго śastrāṇi - зброі, na - ня dahati - паліць enaṃ - гэнага, яго pāvakaḥ - агонь, ачышчальнік, na ca - і ня kledayanti - мочаць enaṃ - гэнага, яго āpaḥ - воды, na - ня śoṣayati - сушыць mārutaḥ - вецер.

acchedyoyam adāhyoyam akledyośoṣya eva ca

nityaḥ sarvagataḥ sthāṇur acaloyaṃ sanātanaḥ 2.24

2.24 a-cchedyaḥ - Нерасьсечны ayam - ён, a-dāhyaḥ - неапальны ayam - ён, a-kledyaḥ - непрамочны, a-śoṣyaḥ - няўсушны eva - сапраўды ca - таксама, nityaḥ - заўсёдны, sarvagataḥ - усюды-рушны, паўсюдны, sthāṇuḥ - сталы, станоўны, a-calaḥ - непарушны, ayaṃ - ён, sanātanaḥ - заўсёдны, вечны.

avyaktoyam acintyoyam avikaryoyam ucyate

tasmād evaṃ viditvainaṃ nānuśocitum arhasi 2.25

2.25 a-vyaktaḥ - Нявыяўны ayam - ён, a-cintyaḥ - нямысны ayam - ён, a-vikāryaḥ - неператворным ayam - ён ucyate - называецца, tasmād - таму evaṃ - так enaṃ - гэнага, яго viditvā - ўведаўшы, anu-śocitum - спагадаць na arhasi - ты ня маеш, не павінен.

atha cainaṃ nityajātaṃ nityaṃ vā manyase mṛtam

tathāpi tvaṃ mahābāho naivaṃ śocitum arhasi 2.26

2.26 atha ca - Але калі нават manyase - ты лічыш enaṃ - гэнага, яго nitya-jātaṃ - насамрэч роджаным vā - ці nityaṃ - насамрэч mṛtam - памёрлым, api - нават tathā - тады, у такім разе, mahā-bāho - о дужарукі (Ардж́уна), evaṃ - так śocitum - спагадаць na arhasi - ты ня маеш.

jātasya hi dhruvo mṛtyur dhruvaṃ janma mṛtasya ca

tasmād aparihāryerthe na tvaṃ śocitum arhasi 2.27

2.27 hi - Бо dhruvaḥ - трывалая, немінучая mṛtyuḥ - сьмерць jātasya - ў роджанага, ca - і dhruvaṃ - трывалае, немінучае, нескасоўнае janma - раджэньне mṛtasya - памёрлага, tasmād - таму a-parihārye - пра неўнікнёную arthe - рэч tvaṃ - ты śocitum - гараваць na arhasi - ня маеш.

avyaktādīni bhūtāni vyaktamadhyāni bhārata

avyaktanidhanāny eva tatra kā paridevanā 2.28

2.28 a-vyakta-ādīni - невыяўна-пачатковыя (безвыяўныя ў пачатку), bhūtāni - быты, vyakta-madhyāni - выяўна-сэрэднія (выяўныя па сярэдзіне), bhārata - о нашчадак Бгараты (Ардж́уна), avyakta-nidhanāni - невыяна-выніковыя (невыяўныя ў выніку) eva - сапраўды, kā - якая tatra - у тым pari-devanā - жалоба?

āścaryavat paśyati kaścid enam āścaryavad vadati tathaiva cānyaḥ

āścaryavac cainam anyaḥ śṛṇoti śrutvāpy enaṃ veda na caiva kaścit 2.29

2.29 āścaryavat - Як цуд enam - гэнага, яго paśyati - бачыць kaḥ cid - нехта, āścaryavad - як пра цуд (пра яго) vadati - гаворыць tathā eva ca - таксама anyaḥ - іншы, ca - і āścaryavat - як пра цуд enam - пра гэнага, яго anyaḥ - іншы śṛṇoti - чуе, api - але нават śrutvā - пачуўшы, enaṃ - гэнага, яго na kaḥ cit - ніхто ня veda - ведае.

dehī nityam avadhyoyaṃ dehe sarvasya bhārata

tasmāt sarvāṇi bhūtāni na tvaṃ śocitum arhasi 2.30

2.30 nityam - Заўжды a-vadhyaḥ - незабіўны ayaṃ - гэты dehī - целавіт, уладнік цела dehe - ў целе sarvasya - кожнага, bhārata - о нашчадак Бгараты, tasmāt - таму sarvāṇi - ўсім bhūtāni - бытам śocitum - спагаць tvaṃ - ты na arhasi - ня маеш, не павінен.

svadharmam api cāvekṣya na vikampitum arhasi

dharmyād dhi yuddhāc chreyonyat kṣatriyasya na vidyate 2.31

2.31 api - Таксама ava-īkṣya - зважаючы sva-- на сваю dharmam - дгарму, доўг, vi-kampitum - вагацца na arhasi - ты ня маеш, hi - бо anyat - іншага śreyaḥ - лепшага kṣatriyasya - для кшатрійа, ваяра yuddhāt - ад бітвы dharmyād - адпаведнай дгарме, за дгарму na - не vidyate - існуе.

yadṛcchayā copapannaṃ svargadvāram apāvṛtam

sukhinaḥ kṣatriyāḥ pārtha labhante yuddham īdṛśam 2.32

2.32 ca - І yadṛcchayā - як выдадкова upa-pannaṃ - спатканыя, apa-ā-vṛtam - адамкнутыя dvāram - дзьверы svarga- неба, выраю sukhinaḥ - шчасныя kṣatriyāḥ - кшатрійі, ваяры, pārtha - о сыне Пр̣тхі, labhante - прымаюць īdṛśam - такую, падобную yuddham - бітву.

atha cet tvam imaṃ dhārmyaṃ saṅgrāmaṃ na kariṣyasi

tataḥ svadharmaṃ kīrtiṃ ca hitvā pāpam avāpsyasi 2.33

2.33 atha - Але cet - калі tvam - ты imaṃ - гэтую saṅgrāmaṃ - бітву dhārmyaṃ - адпаведную дгарме, праўдзе, доўгу na - ня kariṣyasi - ўчыніш, tataḥ - тады hitvā - пакінуўшы sva- сваю dharmaṃ - дгарму, доўг kīrtiṃ ca - і славу, ava āpsyasi - набудзеш pāpam - гану, грэх.

akīrtiṃ cāpi bhūtāni kathayiṣyanti tevyayām

saṃbhāvitasya cākīrtir maraṇād atiricyate 2.34

2.34 te - Пра тваю a-vyayām - нязьменную a-kīrtiṃ - няславу, ганьбу kathayiṣyanti - будуць распавядаць bhūtāni - быты, saṃ-bhāvitasya ca - а для годнага, паважанага a-kīrtir - няслава, ганьба maraṇād - над сьмерцю ati ricyate - пераважае.

bhayād raṇād uparataṃ maṃsyante tvāṃ mahārathāḥ

yeṣāṃ ca tvaṃ bahumato bhūtvā yāsyasi lāghavam 2.35

2.35 mahā-rathāḥ - Вялікалёсыя воі maṃsyante - будуць личыць tvāṃ - цябе upa-rataṃ - ухіліленым raṇād - ад бітвы bhayād - ад страху, ca - і yeṣāṃ - у вачах тых, якімі tvaṃ - ты bhūtvā - быў bahu-mataḥ - многа паважаны, yāsyasi - ты прыйдзеш lāghavam - да нікчэмнасьці, нязначнасьці.

avācyavādāṃśca bahūn vadiṣyanti tavāhitāḥ

nindantas tava sāmarthyaṃ tato duḥkhataraṃ nu kim 2.36

2.36 ca - І tava - твае a-hitāḥ - ворагі vadiṣyanti - скажуць bahūn - многа a-vācya- нямоўных, агідных vādān - словаў, nindantaḥ - няславячы tava - тваю sāmarthyaṃ - здатнасьць, kim - што nu - сапраўды можа быць duḥkhataraṃ - пакутней, горш tataḥ - за гэта?

hato vā prāpsyasi svargaṃ jitvā vā bhokṣyase mahīm

tasmād uttiṣṭha kaunteya yuddhāya kṛtaniścayaḥ 2.37

2.37 vā - Або hataḥ - забіты, pra āpsyasi - дасягнеш svargaṃ - неба, vā - або jitvā - перамогшы, bhokṣyase - будзеш цешыцца, валодаць mahīm - зямлёю, tasmād - таму ut tiṣṭha - ўзнож, паўстань, kaunteya - сыне Кунті̄, yuddhāya - дзеля бітвы kṛta- зрабіўшы niścayaḥ - выбар.

sukhaduḥkhe same kṛtvā lābhālābhau jayājayau

tato yuddhāya yujyasva naivaṃ pāpam avāpsyasi 2.38

2.38 kṛtvā - Зрабіўшы same - роўнымі, аднакімі sukha- асалоду duḥkhe - і пакуту, lābha-набытак a-lābhau - і ненабытак, страту, jaya- перамогу a-jayau - і неперамогу, паразу, tataḥ - таму, затым yujyasva - яднайся, зьбярыся yuddhāya - для бітвы, evaṃ - так na - не ava āpsyasi - набудзеш pāpam - гану, грэх.

eṣā te'bhihitā sāṅkhye buddhir yoge tv imāṃ śṛṇu

buddhyā yukto yayā pārtha karmabandhaṃ prahāsyasi 2.39

2.39 eṣā - Гэта te - табе abhi-hitā - было сказана buddhiḥ - разуменьне sāṅkhye - паводле Са̄н̇кхйі, tu - але śṛṇu - слухай imāṃ - яго (разуменьне) yoge - і паводле йоґі, yayā - якім buddhyā - разуменьнем yuktaḥ - зьяднаны, або узброены, pārtha - о сыне Пр̣тхі, pra hāsyasi - ты пакінеш bandhaṃ - вязьмо, зьвязак karma- чыну.

nehābhikramanāśosti pratyavāyo na vidyate

svalpam apy asya dharmasya trāyate mahato bhayāt 2.40

2.40 iha - Тут na asti - ня ёсьць, няма nāśaḥ - зьнікненьня abhi-krama- высілку, na vidyate - не існуе prati-ava-āyaḥ - адваротны вынік, api - нават su-alpam - крыху asya - той dharmasya - дгармы mahataḥ - ад вялікай bhayāt - небясьпекі, страху, пагрозы trāyate - бароніць, ратуе.

vyavasāyātmikā buddhir ekeha kurunandana

bahuśākhā hy anantāśca buddhayo'vyavasāyinām 2.41

2.41 iha - Тут ekā - адзіны vyavasāya-ātmikā - сама-рашучы buddhiḥ - розум, nandana - о нашчадак, або радасьць kuru- роду Куру, bahu-śākhāḥ - шматгалінныя an-antāḥ ca і бясконцыя buddhayaḥ - розумы a-vyavasāyinām - нерашучых.

yām imāṃ puṣpitāṃ vācaṃ pravadanty avipaścitaḥ

vedavādaratāḥ pārtha nānyad astīti vādinaḥ 2.42

42. yām - Якую imāṃ - гэтую puṣpitāṃ - красавітую vācaṃ - мову pra vadanti - прамаўляюць a-vipaścitaḥ - нямудрыя, непразорныя, pārtha - о сыне Пр̣тхі, ratāḥ - здаволеныя vāda- словамі, выявай (ня змыслам) veda- ведаў, vādinaḥ - што кажуць iti - так: anyad - іншага нічога na asti - няма",

kāmātmānaḥ svargaparā janmakarmaphalapradām

kriyāviśeṣabahulāṃ bhogaiśvaryagatiṃ prati 2.43

2.43 kāma- пажада, скома ātmānaḥ - сам, істасьць якіх, пажада-істыя, svarga- неба, вырай parāḥ - цэль якіх, прагныя неба, bahulāṃ - поўную vi-śeṣa- розных kriyā- (наказаў) абрадаў prati - для gatiṃ - дасягненьня bhoga- асалоды aiśvarya- і ўладарства, pradām - што дае phala- як плён karma- чыну janma- раджэньне,

bhogaiśvaryaprasaktānāṃ tayāpahṛtacetasām

vyavasāyātmikā buddhiḥ samādhau na vidhīyate 2.44

2.44 tayā - тою apa-hṛta- скрадзена cetasām - чуваньне якіх, pra-saktānāṃ - што сочаць, шукаюць, залежаць ад bhoga- асалоды aiśvarya- і ўладарства, na vidhīyate - не даецца vyavasāya-ātmikā - сама-рашучы buddhiḥ - розум sam-ā-dhau - ў супадзеве, зьяднаньні (сябе і навышняга сябе).

traiguṇyaviṣayā vedā nistraiguṇyo bhavārjuna

nirdvandvo nityasattvastho niryogakṣema ātmavān 2.45

2.45 traiguṇya- Трыкмецьце, быцьцё і чын трох кметаў, праяваў, якасьцяў пратворы - істы, красы і цемры) - vi-ṣayāḥ абсяг якіх, тыя, трыкмецьце-абсяжныя vedāḥ - веды, bhava - будзь, стань nis-traiguṇyaḥ - панадтрыкмтным, вольным ад трыкменьця, arjuna - о Ясны (Ардж́уна), nir-dvandvaḥ - пазбыты двойства, нядвойны, nitya- заўсёды, неадымна sattva- у ісьце sthaḥ - стойны ātmavān - самавіты, самаўладны nir- вольны yoga-kṣema- ад забясьпекі набытага.

yāvān artha udapāne sarvataḥsaṃplutodake

tāvān sarveṣu vedeṣu brāhmaṇasya vijānataḥ 2.46

2.46 yāvān - які artha - змысел uda-pāne - у крыніцы, saṃ-pluta- у якую сплынае sarvataḥ- адусюль udake - вада, tāvān - гэтулькі sarveṣu - ўва ўсіх vedeṣu - Ведах brāhmaṇasya - для бра̄гман̣ы, знаўцы брагман̣а, vi-jānataḥ - які вызнае.

karmaṇy evādhikāras te mā phaleṣu kadācana

mā karmaphalahetur bhūr mā te saṅgostv akarmaṇi 2.47

2.47 te - Твая adhi-kāraḥ - ўлада eva - толькі karmaṇi - над чынам, mā kadā cana - і не (павінна быць) ніколі phaleṣu - над пладамі, плёнам (чыну), mā - хай ня bhūḥ - будзеш ты hetuḥ - тым, прычына якога phala- плод, плён karma- чыну, mā - хай ня astu - будзе te - у цябе saṃ-gaḥ - прывязку a-karmaṇi - да нячыну.

yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā dhanañjaya

siddhyasiddhyoḥ samo bhūtvā samatvaṃ yoga ucyate 2.48

2.48 sthaḥ - Стойны yoga- ў йоґе karmāṇi - ўчынкі kuru - чыні, tyaktvā - пакінуўшы saṅgaṃ - зьвязак, dhanaṃjaya - Скарба-зваёўнік (Ардж́уна), bhūtvā - стаўшы samaḥ - аднакім siddhi- да дасягу, спору a-siddhyoḥ - і не-дасягу, няўдачы, samatvaṃ - аднакасьць, роўнасьць, таясамасьць ucyate - завецца yogaḥ - йоґай, еднасьцю.

dūreṇa hy avaraṃ karma buddhiyogād dhanañjaya

buddhau śaraṇam anviccha kṛpaṇāḥ phalahetavaḥ 2.49

2.49 hi - Бо karma - чын dūreṇa - далёка avaraṃ - ніжэй yogād - ад йоґі, еднасьці buddhi - розуму, dhanañjaya - о Скарба-заваёўніку, anu iccha - шукай śaraṇam - апірышча, аснову, прытулак buddhau - ў розуме, kṛpaṇāḥ - вартыя жалю тыя, phala- плён hetavaḥ - для якіх прычына.

buddhiyukto jahātīha ubhe sukṛtaduṣkṛte

tasmād yogāya yujyasva yogaḥ karmasu kauśalam 2.50

2.50 yuktaḥ - Едны, задзіночаны, buddhi- розумам jahāti - пакідае iha - тут sukṛta- і дабрычын, duṣkṛte - і злачын, tasmād - таму yogāya - дзеля йоґі, еднасьці yujyasva - злучыся, зьбярыся, yogaḥ - йоґа, еднасьць kauśalam - умеласьць karmasu - у чынах.

karmajaṃ buddhiyuktā hi phalaṃ tyaktvā manīṣiṇaḥ

janmabandhavinirmuktāḥ padaṃ gacchhanty anāmayam 2.51

2.51 phalaṃ - плод, плён, jaṃ - што раджаецца, узьнікае karma- з чыну, tyaktvā - пакінуўшы, manīṣiṇaḥ - мудрыя, yuktāḥ - едныя, адзіныя buddhi- розумам, vi-nir-muktāḥ - цалкам вольныя bandha- ад вязьмаў janma- нараджэньня, gacchhantі - ідуць, рушаць padaṃ - у месца, край an-āmayam - беспакутны.

yadā te mohakalilaṃ buddhir vyatitariṣyati
tadā gantāsi nirvedaṃ śrotavyasya śrutasya ca 2.52

2.52 yadā - Калі te - твой buddhiḥ - розум vi ati tariṣyati - перасячэ, пройдзе kalilaṃ - гушчар moha- маны, аблуды, tadā - тады gantāsi - ты прыйдзеш nirvedaṃ - да зьведнасьці, ужо вядомасьці śrotavyasya - да вартага слыху śrutasya ca - і чутага.

śrutivipratipannā te yadā sthāsyati niścalā
samādhāv acalā buddhis tadā yogam avāpsyasi 2.53

2.53 yadā - Калі, vi-prati-pannā - незалежны śruti- ад слушы, выявы ведаў, te - твой niś-calā - непарушны buddhiḥ - розум a-calā - трывалы, нязрушны sthāsyati - стане sam-ā-dhau - у супадзеве, зьяднаньні, tadā - тады ava āpsyasi - ты дасягнеш yogam - йоґі.

arjuna uvāca
sthitaprajñasya kā bhāṣā samādhisthasya keśava
sthitadhīḥ kiṃ prabhāṣeta kim āsīta vrajeta kim 2.54

arjuna - Ардж́уна uvāca - прамовіў
2.54 kā - Якая bhāṣā - гаворка, апісаньне pra-jñasya - таго, чыё празнаньне, тое, што перад знаньнем, або тое, чым празнаюць, знаюць наскрозь, розум sthita- сталае, стойкае, sthasya - стойнага sam-ā-dhi- ў супадзеве, зьяднаньні, keśava - о Кеш́ава (Кр̣шн̣а)? dhīḥ - дух, розум якога sthita- сталы, стойкі kiṃ - ці pra bhāṣeta - мае мовіць, kim - ці āsīta - мае сядзець, kim - ці vrajeta - мае рушыць?

śrībhagavān uvāca
prajahāti yadā kāmān sarvān pārtha manogatān
ātmany evātmanā tuṣṭaḥ sthitaprajñas tadocyate 2.55

śrī- Сьвяты bhagavān - Багавіт uvāca - прамовіў
2.55 yadā - Калі, pārtha - сын Пр̣тхі, prajahāti - ён пакідае sarvān - ўсе kāmān - жаданьні, gatān - што уваходзяць manas- у мысел, ātmani - у сабе eva - толькі ātmanā - сабой tuṣṭaḥ - рады, здаволены, tadā - тады ucyate - ён завецца prajñaḥ - тым, чыё празнаньне, розум sthita- стала, стойкае.

duḥkheṣv anudvignamanāḥ sukheṣu vigataspṛhaḥ
vītarāgabhayakrodhaḥ sthitadhīr munir ucyate 2.56

2.56 manāḥ - Мысел якога an-ud-vigna- ня ўзрушаны duḥkheṣu - у пакутах, sukheṣu - у асалодах vigata- які пазбыты spṛhaḥ - прагі, vi-ita- збыты, вольны rāga- ад палу, жарсьці, bhaya- страху krodhaḥ - і гневу, muniḥ - маўчар, муні розум ucyate - завецца sthita- тым, у каго стойкі, сталы dhīḥ - дух, розум.

yaḥ sarvatrānabhisnehas tattat prāpya śubhāśubham
nābhinandati na dveṣṭi tasya prajñā pratiṣṭhitā 2.57

2.57 yaḥ - Які sarvatra- паўсюль, да ўсяго an-abhi-snehaḥ - непрыцяжны, pra-āpya - атрымаўшы tat-tat- тое ці іншае, нешта śubha- прыемнае a-śubham - ці непрыемнае, na abhi nandati - не весяліцца na dveṣṭi - і не злуецца, tasya - таго pra-jñā - празнаньне, розум prati-ṣṭhitā - усталявана, супрацьстойна.

yadā saṃharate cāyaṃ kūrmoṅgānīva sarvaśaḥ
indriyāṇīndriyārthebhyas tasya prajñā pratiṣṭhitā 2.58

2.58 ca - І yadā - калі ayaṃ - ён sarvaśaḥ - адусюль saṃ harate - убірае, iva - як kūrmaḥ - чарапаха aṅgānī - канцавіны, indriyāṇi - здолі, здольнасьці знаньня (слых, дотык, зрок, нюх, смак) arthebhyaḥ - ад цэляў, абсягаў īndriya- здоляў, pra-jñā - празнаньне tasya - яго pratiṣṭhitā - ўсталявана, супрацьстойна.

viṣayā vinivartante nirāhārasya dehinaḥ
rasavarjaṃ rasopy asya paraṃ dṛṣṭvā nivartate 2.59

2.59 vi-ṣayāḥ - абсягі, рэчы, varjaṃ - але ня rasa- (іх) смак, vi ni vartante - зьнікаюць dehinaḥ - у целавіта, уладніка цела, nir-āhārasya - які адмаўляецца ад асалодаў, api - але нават rasaḥ - смак ni vartate - зьнікае asya - ў яго, dṛṣṭvā - убачыўшы paraṃ - вышняе, вышэйшае.

yatato hy api kaunteya puruṣasya vipaścitaḥ
indriyāṇi pramāthīni haranti prasabhaṃ manaḥ 2.60

2.60 hi - Бо api - Нават vipaścitaḥ - у разумнага yatataḥ - намагарнага, стараннага vi-paścitaḥ - празорнага, мудрага puruṣasya - чалавека, kaunteya - сын Кунті̄, pramāthīni - вірлівыя, рухавыя indriyāṇi - здолі prasabhaṃ - сілай haranti - зносяць manaḥ - мысел.

tāni sarvāṇi saṃyamya yukta āsīta matparaḥ
vaśe hi yasyendriyāṇi tasya prajñā pratiṣṭhitā 2.61

2.61 tāni - Іх sarvāṇi - усе saṃ-yamya - суняўшы, стрымаўшы yuktaḥ - едны, адзіны, āsīta - хай сядзіць, ісьніць mat-paraḥ - да мяне нацэлены, hi - бо yasya - ў каго vaśe - пад уладай indriyāṇi - здолі, pra-jñā - празнаньне tasya - таго prati-ṣṭhitā - ўсталявана.

dhyāyato viṣayān puṃsaḥ saṅgas teṣūpajāyate
saṅgāt sañjāyate kāmaḥ kāmāt krodhobhijāyate 2.62

2.62 puṃsaḥ - У мужа, чалавека, dhyāyataḥ - які думае viṣayān - пра абсягі, teṣu - да іх upa jāyate - узьнікае saṅgaḥ - прывязь, saṅgāt - ад прывязку saṃ jāyate - ўзьнікае kāmaḥ - пажада, скома, kāmāt - ад пажады abhi jāyate - ўзьнікае krodhaḥ - гнеў.

krodhād bhavati saṃmohaḥ saṃmohāt smṛtivibhramaḥ
smṛtibhraṃśād buddhināśo buddhināśāt praṇaśyati 2.63

2.63 krodhād - Ад гневу bhavati - ўзьнікае saṃ-mohaḥ - зман, saṃ-mohāt - ад зману - vi-bhramaḥ - блуканьне smṛti- памяці, bhraṃśād - ад страты smṛti- памяці - nāśaḥ - згуба buddhi- розуму, nāśāt - ад страты buddhi- розуму pra ṇaśyati - сам ён гіне.

rāgadveṣavimuktais tu viṣayān indriyaiścaran
ātmavaśyair vidheyātmā prasādam adhigacchati 2.64

2.64 caran - Хто рушыць, ўспрымае vi-ṣayān - абсягі ātma- сабе vaśyaiḥ - падуладнымі indriyaiḥ - здолямі, vi-muktaiḥ - вольнымі rāga- ад страсьці dveṣa- і агіды, самапраўны, pra-sādam - у супакой adhi gacchati - той узыходзіць.

prasāde sarvaduḥkhānāṃ hānir asyopajāyate
prasannacetaso hy āśu buddhiḥ paryavatiṣṭhate 2.65

2.65 pra-sāde - У супакоі asya - ў яго upa jāyate - настае sarva- ўсіх duḥkhānāṃ - пакутаў hāniḥ - зьнікненьне, hi - бо cetasaḥ - ў таго, чыё чуваньне pra-sanna- супакоена, āśu - хутка pari ava tiṣṭhate - ўсталёўваецца buddhiḥ - розум.

nāsti buddhir ayuktasya na cāyuktasya bhāvanā
na cābhāvayataḥ śāntir aśāntasya kutaḥ sukham 2.66.

2.66 na asti - Няма buddhiḥ - розуму a-yuktasya - ў няеднага, неадзінага, na ca - і няма a-yuktasya - ў неадзінага bhāvanā - баўленьня, здольнасьці быцьцявіць, прычыняць быцьцё, творчасьці, уяўленьня, ca - і a-bhāvayataḥ - у нятворчага na - няма śāntiḥ - спакою, міру, kutaḥ - адкуль a-śāntasya - у неспакойнага sukham - шчасьце?

indriyāṇāṃ hi caratāṃ yanmano'nuvidhīyate
tad asya harati prajñāṃ vāyur nāvam ivāmbhasi 2.67

2.67 yat - чый manaḥ - мысел anu vidhīyate - падначальваецца caratāṃ - рухавітым, рухавым indriyāṇāṃ - здолям, asya - у таго tad - ён harati - зносіць, забірае pra-jñāṃ - празнаньне, iva - як vāyuḥ - вецер nāvam - човен ambhasi - па плыні, вадзе.

tasmād yasya mahābāho nigṛhītāni sarvaśaḥ
indriyāṇīndriyārthebhyas tasya prajñā pratiṣṭhitā 2.68

2.68 tasmād - Таму, mahābāho - о дужарукі (Ардж́уна), yasya - у каго ni-gṛhītāni - адцягнуты sarvaśaḥ - цалкам indriyāṇi - здолі arthebhyaḥ - ад цэляў indriya- здоляў, prajñā - празнаньне tasya - таго pratiṣṭhitā - ўсталявана, супрацьстойна.

yā niśā sarvabhūtānāṃ tasyāṃ jāgarti saṃyamī
yasyāṃ jāgrati bhūtāni sā niśā paśyato muneḥ 2.69

2.69 yā - Што niśā - ноч bhūtānāṃ - для sarva- ўсіх bhūtānāṃ - бытаў, tasyāṃ - у тым jāgarti - чувае, чуйнуе saṃyamī - суемны, самаўладны, самастрымны, yasyāṃ - у чым jāgrati - чуваюць, чуйнуюць bhūtāni - быты, sā - тое niśā - ноч paśyataḥ - для відушчага muneḥ - моўкніка.

āpūryamāṇam acalapratiṣṭhaṃ samudram āpaḥ praviśanti yadvat
tadvat kāmā yaṃ praviśanti sarve sa śāntim āpnoti na kāmakāmī 2.70

2.70 yadvat - Як āpūryamāṇam - якое поўніцца, поўнае, acala-pratiṣṭhaṃ - нязрушна-асноўнае sam-udram - мора, акіян pra viśanti - ўваходзяць āpaḥ - воды, tadvat - так sarve - усе kāmāḥ - жаданьні yaṃ - ў каго pra viśanti - ўваходзяць, saḥ - той āpnoti - дасягае, набывае śāntim - спакой, na - ня kāmī - той, хто жадае kāma- жаданьні.

vihāya kāmān yaḥ sarvān pumāṃścarati niḥspṛhaḥ
nirmamo nirahaṃkāraḥ sa śāntim adhigacchhati 2.71

2.71 yaḥ - Які pumān - муж, vi-hāya - пакінуўшы sarvān - ўсе kāmān - жаданьні, carati - дзеіць, рушыць, niḥ-spṛhaḥ - пазбыты прагі, nir-mamaḥ - спабыты мніва "маё" nirahaṃkāraḥ - спабыты язьні, я-мніва мніва "я", язьні (слова паходзіць ад "азъ">"язь">"я"), saḥ - той śāntim - у спакой adhi gacchhati - узыходзіць.

eṣā brāhmī sthitiḥ pārtha naināṃ prāpya vimuhyati
sthitvāsyām antakālepi brahmanirvāṇam ṛcchati 2.72

2.72 eṣā - гэта sthitiḥ - стан brāhmī - брагман̣а, адпаведны брагман̣у, pārtha - о сыне Пр̣тхі, enāṃ - гэнага, яго pra-āpya - дасягшы, na - больш не vi muhyati - бывае ў змане, маніцца, sthitvā - стаўшы asyām - ў ім api - нават kāle - у часе anta- скону, nir-vāṇam - у неруш brahma- брагман̣а ṛcchati - рушыць.

OM tat sad
iti śrīmad-bhagavad-gītāsūpaniṣatsu brahma-vidyāyāṃ yoga-śāstre śrī kṛṣṇārjuna-saṃvāde sāṅkhya-yogo nāma dvitīyo'dhyāyaḥ

ОМ ТАТ САТ
такі ў сьвятарных Багавітавых Песьнях, велічных упанішадах, брагма-ведзі, йоґа-наставе, у сумове сьвятога Кр̣шн̣ы і Ардж́уны другі ўзыход на імя "Са̄н̇кхйа-йоґа".

Пераклаў з санскрыту Міхась Баярын.