1.1 Дгрытараштра – Князь Гастынапуры Дгрытараштра быў насьледнікам Вічытравір’і, сына Шантану. У Шантану было два шлюбы. Ад багіні Ґанґі ў яго быў сын Дэваўрата, вядомы як Бгішма, які даў зарок ніколі не жаніцца і не займаць пасад Гастынапуры. Ад Сат’яваті ў Шантану былі два сыны, Чытранґада і Вічытравір’я. Першы быў забіты ґандгарвам у двубоі, а другі памёр, не пакінуўшы нашчадкаў, хаця і меў дзьвюх жанок, Амбіку і Амбаліку. Дзеля працягу княскага роду ўдава Шантану Сат’яваті паклікала свайго першага таемнага сына ад рышы Парашары, пустэльніка Крышну Двайпаяну В’ясу. В’яса пагадзіўся дзеля загаду маці адступіць ад сваіх зарокаў, каб зачаць насьледнікаў пасаду ад Амбікі і Амбалікі, аднак папрасіў дадатковага часу, каб зрабіць свой выгляд адпаведным. Аднак яго просьба не была выкананая.
Спачатку В’яса зблізіўся з Амбікай, яле яна ў яго прысутнасьці заплюшчыла вочы, і яе сын Дгрытараштра нарадзіўся сьляпы. У наступную ноч яе сястра Амбаліка ў прысутнасьці В’ясы зьбялела і самлела ад страху, і яе сын Панду нарадзіўся кволым і белым. На трэцюю ноч Амбіка паслала замест сябе сваю служанку, і пасьля ў яе нарадзіўся здаровы і мудры сын Відура, які, аднак, ня мог насьледваць пасад, належачы да зьмяшанага стану.
1.1 мае і нашчадкі Панду – Празь сьлепату старэйшага Дгрытараштры князем Гастынапуры стаў ягоны брат Панду. Аднойчы на паляваньні Панду выпадкова забіў сьвятога пустэльніка, які кахаўся з жонкай у выглядзе аленяў, і быў выкляты ім на сьмерць ад збліжэньня са сваёй жонкай. Пасьля гэтага выпадку Панду аддаліўся жыць у лес і перадаў княства брату Дгрытараштру. У Панду былі дзьве жонкі, Кунты і Мадры. Княгіня Кунты ў юнацтве атрымала ў падарунак ад рышы Дурвасаса заклён выкліку багоў, і па просьбе Панду яна падзялілася ім з Мадры. Пяцёра сыноў Панду нарадзіліся ад багоў: Дгармы, Ваю, Індры і Ашвінаў.
Жонкай Дгрытараштры стала князёўна Ґандгараў. Даведаўшыся пра сьлепату яе будучага мужа, яна таксама назаўжды завязала сабе вочы. Ад ад пустэльніка В’ясы яна атрымала дабраславеньне нарадзіць сто сыноў. Яе цяжарнасьць цягнулася некалькі гадоў. Даведаўшыся, што Кунты ўжо нарадзіла старэйшага сына, Юдгіштхіру, Ґандгары ў адчаі ўдарыла сябе па жываце і нарадзіла цьвёрды ком мяса. Гэты недасьпелы зародак быў падзелены на сто адну частку і раскладзены ў збаны, зь якіх пасьля зьявіліся сто сыноў Дгрытараштры і адна дачка. Старэйшым яго сынам быў Дур’ёдгана. Празь ліхія прыкметы пры яго нараджэньні раднік Відура зрабіў выснову, што ён стане прычынай зьнішчэньня роду і параіў князю адразу забіць яго, але Дгрытараштра не зрабіў гэтага.
Пасьля сьмерці Панду князем стаў Дгрытараштра, а сыны Панду вярнуліся ў сталіцу і сталі выхоўвацца разам зь яго сынамі. Там паміж імі ўзьнікла варажнеча на ўсё жыцьцё. Старэйшы сын Панду Юдгіштхіра быў галоўным супернікам Дур’ёдганы ў барацьбе за пераемнасьць пасаду Гастынапуры, і той неаднаразова спрабаваў спрычыніць забойства сыноў Панду. Князь Дгрытараштра быў нерашучы і патураў свайму сыну. Не жадаючы адмаўляць яму ў праве на пасад, ён падзяліў княства на дзьве часткі, аддаўшы Пандавам пустэльную і дзікую зямлю, на якой яны збудавалі сваю сталіцу Індрапрастху. У махлярскай гульні ў косткі Дур’ёдгана і яго дзядзька Шакуні выйгралі ў Пандаваў іх княства на 13 гадоў і прымусілі іх 12 гадоў жыць у выганьні пустэльнікамі, а апошні год – быць нікім непазнанымі. Вярнуўшыся з выгнаньня, Пандавы запатрабавалі назад сваё княства, але Дур’ёдгана адмовіўся аддаць ім нават пяць вёсак. Так вайна паміж ім сталася непазьбежнай і падзяліла ўсе княствы Індыі на дзьве часткі.
1.1 поле праўды – Слова dharma ўтвараецца ад кораня dhṛ “трымаць” і азначае “тое, на чым трымаецца сьвет”, гэта – правіла, права, справядлівасьць, закон, парадак, абавязак, аброк, звычай – Праўда. Яе парушэньне і адваротнасьць, завецца adharma – Няпраўда. Учынак, адпаведны Праўдзе, завецца dharmya “правільным, праведным”. Слова dharma-kṣetra – “поле Праўды” – значыць месца аброку, месца паломніцтва.
“Поле” азначае далей у Багавітавай Песьні таксама idam śarīram – “гэтае цела” – дачын чуваньня, знаўцы поля. Словы “Поле Праўды”, якімі пачынаецца Багавітава Песьня, пераносяць месца Вялікай Бітвы і размовы ў чуваньне чалавека, у navadvāra-pura “дзевяцібрамны горад”, дзе яе ўдзельнікі набываюць іншы, сымбалічны і ідэйны змысел.
1.1 поле Куру – У канцы Трэта-юґі і напачатку Двапара-юґі на гэтым месцы, дзе на бітву сабраліся войскі сыноў Панду і Дгрытараштры, аватара Парашурама, зьнішчаючы стан ваяроў, напоўніў іх крывёю пяць азёраў, вядомых пад назвай Самантапаньчака. Затым яны сталіся прошчамі, месцам змыцьця заганаў і паломніцтва. Лічыцца, што Вялікая бітва нашчадкаў Бгараты, напачатку якой гучыць Багавітава Песьня, адбылася каля пяці тысяч гадоў таму і таксама зьнішчыла блізу ўвесь стан ваяроў, стаўшы пачаткам цяперашняга часу, Калі-юґі.
Поле Куру называецца так у гонар князя Куру, продка сыноў Панду і Дгрытараштры, які учыняняў тут працяглую жарбу араньнем зямлі, дамагаючыся, каб памёршы тут, чалавек абавязкова дасягаў бы неба. Ня здолеўшы пахіснуць яго волю, багі паабяцалі Куру, што ваяры, якія загінуць на гэтым месцы ў бітве, і людзі, што памруць тут у жарбе, дасягнуць нябёсаў.
Менавіта на Полі Куру адбываецца пасьля і расповед Магабгараты, часткай якой зьяўляецца Багавітава Песьня. Магабгарата ці "Сказ пра Вялікую Бітву нашчадкаў Бгараты" быў складзены сьвятым Крышнам Двайпаянам В’ясам, бацькам Панду і Дгрытараштры, і распаведзены ягоным вучнем Вайшампаянам падчас 12-гадовага аброку зьмеяў, учыненага князем Джанамеджаям, нашчадкам Арджуны.
1.1 Саньджая – Калі войскі сыноў Панду і Дгрытараштры сабраліся на полі Куру для бітвы, рышы В’яса прапанаваў Дгрытараштру надаць яму дзіўны зрок, каб той мог бачыць усё, што адбываецца ў Вялікай бітве. Аднак, баючыся пакутаў ад сузіраньня непазьбежнай сьмерці блізкіх і крэўных, Дгрытараштра адмовіўся ад гэтага дара, і ў выніку В’яса надзяліў боскім зрокам ягонага возьніка, Саньджаю, з вуснаў якога Дгрытараштра слухае пра хаду бітвы.
1.2 настаўніка ўшанаваўшы – Дур'ёдгана зьвяртаецца да Дроны, які быў настаўнікам ваярскага ўмельства як сыноў Панду, так і сыноў Дгрытараштры, і змагаўся на баку Каўраваў паводле свайго абавязку вернасьці пасаду Гастынапуры.
1.4 вялікакалёсы – Слова mahā-ratha азначае "у якога вялікі воз, калёсы". Вялікакалёсым ваяром лічыўся той, хто быў дасканалы ў ваярскім умельстве, што мог адзін супрацьстаяць дзесяці тысячам ваяроў.
1.7 найлепшы з роджаных двойчы – Другім нараджэньнем лічыцца пасьвячэньне (saṃskāra), якое праходзяць людзі трох вышэйшых станаў - сьвятары, ваяры і сяляне. Настаўнік Дрона быў народжаны не ад жанчыны, пра што кажа яго імя ("народжаны ў судзіне"). Ён быў брагманам, сьвятаром, які аднолькава дасканала ведаў як веды, так ваярскае ўмельства. Людзей, якія спалучалі бы гэтыя якасьці, было вельмі мала.
1.10 бязьмежная нашая сіла пад абаронаю Бгішмы – Бгішма быў сынам князя Шантану і багіні Ґанґі. Дзеля шлюбу з Ґанґай Шантану паабяцаў ёй ніколі не пытацца пра прычыны яе ўчынкаў. Але пасьля таго як яна патапіла сем іх немаўлятаў сыноў, Шантану ня датрымаў зарок і перашкодзіў забіць восьмага, Дэваўрату. Як выявілася, гэтыя восем сыноў былі багамі Васу, выклятымі на зямное ўвасабленьне, а багіня Ґанґа пагадзілася скончыць яго адаразу пасьля нараджэньня. Дэваўрата быў навучаны вайсковаму ўмельству самім Парашурамам.
Калі Шантану задумаў жаніцца другі раз з дачкой рыбака Сат'яваты, той пагадзіўся на шлюб толькі з умовай, што яе сын будзе насьледнікам пасаду Гастынапуры. Дзеля шчасьця свайго бацькі Дэваўрата даў абяцаньне ніколі не займаць пасад Гастынапуры, заўжды служыць гэтаму пасаду і абараняць яго. Але бацька Сат'яваты выказаў сумнеў у тым, што сын Дэваўраты тады змог бы заняць пасад замест яго. Тады Дэваўрата даў абяцаньне багам ніколі не жаніцца і ня мець нашчадкаў. За гэты страшны зарок ён атрымаў імя Бгішма (Страшны) і быў блаславёны бацькам на пакінуць жыцьцё толькі па ўласным жаданьні.
Такім чынам, Бгішма, які паводле свайго зароку мусіў ваяваць на баку сыноў Дгрытараштры, быў насамрэч несьмяротны. Таму Дур'ёдгана называе сваю сілу неабмежаванай, а сілу Пандаваў абмежаванай.
1.11 на ўсіх падыходах – Бгішма як ваявода мусіў знаходзіцца ў самым сяродку войска. Таму дзеля яго абароны Дур'ёдгана загадвае абараняць усе шляхі, празь якія да яго мог адбыцца прарыў ворагаў. Было загадзя вядома, што Бгішма адмовіцца змагацца з Шыкхандынам, якога лічыў жанчынай, і тое, што сьмерць Бгішмы была прычынай нараджэньня Шыкхандына. Бачучы ў гэтым галоўную пагрозу, Дур'ёдгана загадаў пільна ахоўваць Бгішму з усіх бакоў сьвету.
1.11 паводле атрадаў – Войскі таго часу падзяляліся на атрады такім чынам: адзін воз, адзін слон, тры вершнікі і пяць пешых жаўнераў аб'ядноўваліся ў патты (patti). Тры патты складалі сэнамукху (senāmukha), тры сэнамукхі складалі ґулму (gulma), тры ґулмы складалі ґану (gaṇa), тры ґаны складалі вагіні (vāhinī), тры вагіні складалі прытану (pṛtanā), тры прытаны складалі чаму (cāmū), тры чаму складалі анікіні (anīkinī), а дзесяць анікіні аб'ядноўваліся ў акшаўгіні (akṣauhiṇī). Такім чынам адна акшаўгіні налічвала 21870 вазоў, 21870 столькі ж сланоў, 65610 вершнікаў, 109350 пешых жаўнераў. Перад Вялікай Бітвай былі ўсталяваныя правілы бою: пешы павінен быў біцца толькі зь пешым, вершні – зь вершнікам, слон са сланом, воз з возам.
Лічыцца, што войска Пандаваў складалася зь 7 акшаўгіні, а войска Дгартараштраў з 11 акшаўгіні. І з гэтай прычыны таксама Дур'ёдгана лічыць сваю сілу пераважнай. У Вялікай Бітве ўдзельнічала настолькі шмат людзей, што "Тым зборам войскаў нашчадкаў Куру пустой была зроблена ўся зямля, на якой засталіся толькі стырыя і малыя" (Бгішма-парва, 1.25)
1.12 узьняўшы высока чарупу – Вялікія марскія чарупы (ракавіны) ваяры выкарыстоўвалі ў якасьці вайсковых рогаў ці трубаў.
1.14 Мадгу нашчадак – Як распавядаецца ў Вішну-пуране, некалі багіня Зямля прыйшла да гары Мэру і зьвярнулася да трыцаці трох багоў з просьбай аблегчыць яе празьмерную ношу: бо атрымаўшы паразу ад багоў, шматлікія злыя духі, асуры, дайт'і і данавы нарадзіліся ў сьвеце сьмяротных і сталі прычыняць невиносныя пакуты жывым бытам. На чале іх стаяў чорт Каланэмі, народжаны князем Матхуры Кансам.
Каб выратаваць Зямлю багі вырушылі да берага малочнага мора і зьвярнуліся па дапамогу Навышняга Духа, Нараяны, што пакоіцца на сусьветным зьмеі Шэшы са сваёй вечнай жонкай Лакшмі. Выслухаўшы багоў, Нараяна вырваў два валасы, белы і чорны, і сказаў: "Гэтыя два мае валасы, спусьціўшыся на зямлю, выдаляць яе боль і цяжар. І ўсе багі, сваімі часткамі спусьціўшыся на Зямлю, хай учыняць Вялікую Бітву з пыхлівымі чортамі". Зь белага і чорнага валасоў Нараяны зьявіліся пасьля два яго ўвасьленьні: Крышна, скура якога была цёмная як хмара, і ягоны брат Баладэва, скура якога была белая. І разам зь імі на Зямлі ўвасобіліся ўсе іншыя багі. Крышна нарадзіўся ў Матхуры, сталіцы месяцовага ваярскага роду і быў нашчадкам Яду, Врышні і Мадгу. Яго маці Дэвакі была стрыечнай сястрой Кансы, які ўвязьніў свайго бацьку Уґрасэну, каб стаць князем Матхуры, а яго бацька, Васудэва, быў братам Кунты, жонкі князя Панду.
Падчас вясельля Дэвакі і Васудэвы голас зь неба абвясьціў, што іх восьмае дзіця забярэ жыцьцё Кансы. У страху перад сьмерцю Канса увязьніў Дэвакі і Васудэву, каб забіваць іх дзяцей адразу пасьля нараджэньня. Аднак, сёмага сына, Балараму, Нараяна чароўнай сілай перанёс з улоньня Дэвакі ва ўлоньне другой жонкі Васудэвы, Рогіні, што ў гэты час хавалася паблізу Матхуры ў Ґокуле, у доме правадыра пастухоў Нанды і яго жонкі Яшоды. Калі ж нарадзіўся восьмы сын, дзьверы вязьніцы самі адчуніліся і ўсе вакол заснулі чароўным сном, і Васудэва перанёс немаўля Крышну праз раку Ямуну ў Ґокулу, дзе пакінуў замест народжанай у той жа час дачкі Нанды і Яшоды, якія сталі прыёмнымі бацькамі Крышны.
У Ґокуле і Врындаване прайшло маленства Крышны: разам зь сябрамі ён пасьвіў каровы і аддаваўся дзіцячым забавам і прыгодам. Князь Канса пасылаў шматлікіх чортаў і пачвараў з загадам знайсьці і забіць яго, але быў беспасьпяховым. Яшчэ дзіцём Крышна перамог пачвараў Путану, Баку, Трынаварту, Дгэнуку, Калію, Кешына, узьняў пагорак Ґовардгана, і зьдзейсьніў мноства іншых неверагодных вычынаў. Урэшце рэшт, Канса запрасіў сыноў Нанды на сьвяточны бой у гонар сьвятарнага луку Шывы ў Матхуру, каб зладзіць іх забойства, але сам быў забіты Крышнам. Сын Васудэвы вызваліў зь вязьніцы сваіх бацькоў і дзеда, і стаў княжычам Матхуры. Пасьля таго, як, помсьцячы за сьмерць Кансы, князь Маґадгі Джарасандга 18 разоў напаў на Матхуру, Крышна пераканаў Ядаваў заснаваць новую непрыступную сталіцу – Двараку – на высьпе ў акіяне, якую ён збудаваў за адзін дзень.
1.14 сын Панду – Арджуна быў трэцім сынам, што зьявіўся ў Прытхі і Панду, і сапраўдным яго бацькам быў бог Індра. Арджуна быў найлепшым вучнем настаўніка Дроны, ён бліскуча валодаў лукам і разнастайнай боскай зброяй. На абрадзе сваямвары дочкі князя Друпады ён зваяваў яе, зьявіўшыся ў вобразе сьвятара, напяўшы вялізарны тугі лук і паразіўшы пяцьцю стрэламі праз маленькую адтуліну цэль, прымацаваную на столі. Менавіта тады яго і братоў пазналі прысутныя там Крышна і Баларама, што былі іх стрыечнымі братамі па маці. Пасьля вясельля Пандавы некаторы час гасьцілі ў князя Паньчалаў Друпады, дзе ў той жа час жылі Крышна і Баларама, і ад гэтага часу пачыналося іх сяброўства.
Пасьля вяртаньня Пандваў у Гастынапуру князь Дгрытараштра падзяліў княства паміж Юдгіштхірам і Дур'ёдганам, і Пандавам у якасьці княства дасталася дзікая і ненаселеная зямля, пакрытая лесам Кхандава. З дапамогай Крышны яны збудавалі там сваю сталіцу, Індрапрастху. Аднойчы, вымушаны ўзяць зброю дзеля абароны брагмана, Арджуна ўвайшоў у пакой Юдгіштхіры, калі той быў разам з жонкай, і паводле зароку выправіўся ў выгнаньне на дванаццаць гадоў. Падчас сваіх вандраваньняў ён ажаніўся з Чытранґадай, дачкой князя Маналуры, і ў іх нарадзіўся сын Бабгрувагана. І калі Бабгрувагана стаў князем Маналуры, Арджуна працягнуў сваё падарожжа.
Даведаўшыся, што шлях Арджуны праходзіць паблізу, да яго завітаў Крышна і запрасіў правесьці час разам на гары Райватака і ў горадзе Дварака, і Арджуна пражыў там даволі доўгі час. Аднойчы Арджуна ўбачыў сястру Крышны Субгадру і закахаўся ў яе. З парады Крышны і згоды Юдгіштхіры, паводле звычаю ваяроў ён выкраў Субгадру, а затым замірыўшыся зь яе сваякамі і вярнуўся зь ёю ў Індрапрастху. Сьледам за імі зь вясельнымі дарамі туды прыбылі Крышна, Баларама і многія знакамітыя Ядавы. Ад Арджуны ў Субрадры нарадзіўся сын Абгіман'ю, а ў дочкі Друпады – Шрутакарман.
Аднойчы падчас жыцьця ў Індрапрастсе Арджуна і Крышна выправіліся да ракі Ямуны, дзе перад імі ў выглядзе сьвятара зьявіўся бог Агня і папрасіў сабе ў аброк лес Кхандаву, які ён ня мог узяць сам, бо яго абараняў Індра. Каб выканаць яго просьбу і абараніць аброк Кхандавы, Арджуна папрасіў у бога Агня варты гэтай задачы лук, стрэлы і воз, і той падараваў яму чароўны лук Ґандыву, два несканчальныя калчаны стрэлаў і воз, запрэжаны белымі ґандгарскімі коньмі з малпаю на сьцягу, ствараны богам Вішвакарманам, а Крышну – баявы круг, што стаў ягонай улюбёнай зброяй. Дажджом стрэлаў Арджуна быў здольны спыніць дождж Індры, і бог Агня быў задаволены. У якасьці дару Арджуна папрасіў у яго дзівосныя зброі, а Крышна – заўсёднае сяброўства з Арджунам.
Калі ў выніку махлярскай гульні ў косткі Пандавы выправіліся ў выгнаньне на трынаццаць гадоў, Арджуна з парады Двайпаяны В'ясы зьвярнуўся да свайго бацькі Індры дзеля здабыцьця боскай зброі. Індра згадзіўся падзяліцца таямніцамі боскай зброі, што Арджуна ўбачыць самога Шыву. Тры месяцы правёў Арджуна на вяршыні гары Хімават і на чацьверты месяц Шыва зьявіўся да яго ў выглядзе горца-паляўнічага. Не пазнаўшы яго, Арджуна ўступіў зь ім у двубой за забітага іх стрэламі вепрука. Атрымаўшы паразу, Арджуна пазнаў і ўславіў Шыву, і той падарыў яму чвроўную зброю Пашупату. Багі Варуна, Кубэра і Яма таксама падарылі яму свае чароўныя зброі, пасьля чаго Арджуна ўзьляцеў на неба Індры на боскім возе, дзе пражыў пяць гадоў, вывучыўшы усе таямніцы валоданьня боскай зброяй.
На трынаццаты год выгнаньня, які Пандавы павінны былі пражыць непазнаныя ў людным горадзе, Арджуна выдаваў сябе за еўнуха пры двары князя Віраты і быў настаўнікам музыкі і танцу. Аднойчы, калі Каўравы напалі на княства Віраты, спрабуючы ўвесьці статкі кароваў, сам Вірата ваяваў з матс'ямі і пакінуў за галоўнага свайго сына Уттару. Даведаўшыся пра напад, саманадзейны Уттара вырушыў насустрач Каўравам, але прыбыўшы на месца, збаяўся бою. У выніку Арджуна, які быў яго возьнікам, памяняўся зь ім месцамі і адзін прымусіў да ўцёкаў усё войска Каўраваў разам з Бгішмам, Дронам, Крыпам, Дур'ёдганам, Ашваттхаманам, Карнам.
1.14 на велічным возе – У Вялікай Бітве на полі Куру Крышна ўдзельнічае як возьнік Арджуны. Рыхтуючыся да вайны як Юдгіштіра, так і Дур'дгана папрасілі ў Крышны, свайго сваяка і князя Дваракі вайсковай дапамогі. Так здарылася, што Арджуна, як пасол Юдгіштхіры, і Дур'ёдгана зьявіліся ў Дварацы адначасова. Захоўваючы бесстароннасьць, Крышна вырашыў асабіста ня ўдзельнічаць у вайне, але ён прапанаваў Арджуну і Дур'ёдгану выбар ускоснай падтрымкі: мільённае войска пастухоў-нараянаў або бяззбройнага сябе. У выніку Арджуна абраў самога Крышну і папрасіў яго быць сваім возьнікам, а Дур'ёдгана выбраў ягонае войска і палічыў перамогу ўжо дасягнутай.
1.15 Пан Чуцьцяў – Ёсьць два традыцыйныя тлумачэньні імя Крышны Грышыкеша. Паводле першага, hṛṣīka-īśa азначае "ўладара здоляў чуваньня". Паводле другога, hṛṣī-keśa азначае "таго, у якога кучаравыя валасы". Імя Арджуны Ґудакеша таксама мае два тлумачэньні. Па-першае, guḍākā-īśa азначае “ўладара ці пераможца сну, ленасьці”. Па-другое ж, guḍā-keśa азначае таксама “як шар валасы якога, кучаравы”). Акрамя таго, імя Крышна азначае "чорны", а Арджуна - "сьветлы". Чорны - гэта краса непраяўнага і неўспрымальнага, а белы - бачнага і праяўленага. Як будзе сказана далей, у дргуім разьдзеле: "Што ноччу здаецца ўсім бытам, у тым самаўладны чувае, чуваюць у чым усе быты, то ноч маўчару, які бачыць" (2.69). Узгаданыя разам, гэтыя імёны сымбалічна робяць Багавітаву Песьню размовай непраяўленага і праяўленага, чуваньня і сну, думкі і мыслу.
Падчас пустэльніцтва Арджуны ў гарах Шыва адкрывае яму таямніцу яго папярэдняга нараджэньня: некалі Арджуна і Крышна былі братамі Нарам (nara) і Нараянам (nārāyaṇa), якія тысячы гадоў чынілі жарбу ў Бадрынатху. Нара і Нараяна лічацца ўвасабленьнем бога Вішну. Словы nara і nārāyaṇa тлумачацца "чалавек" і "цэль чалавека". Багавітава Песьня, такім чынам, гэта адначасова размова Нары і Нараяны, чалавека і Бога.
1.20 з малпай на сьцягу – Князь малпаў Ганумат быў сынам бога Ваю, як і адзін з Пандаваў, магутны Бгімасэна. Падчас падарожжаў у выгнаньні Бгімасэна аднойчы сустрэў Ганумата, які перагарадзіў яму дарогу ў выглядзе старой і хворай малпы. Калі Бгімасэна ня здолеў зрушыць зь месца нават ягоны хвост, той адкрыў брату сваю асобу і прапанаваў яму зьнішчыць уласнаручна няправедных сыноў Дгрытарашты, ад чаго Бгіма ўсё ж адмовіўся. Тады Гнумат паабяцаў прысутнічаць на сьцягу Арджуны падчас вырашальнай бітвы і сваім рыкам узмацняць страшныя воклічы Бгімы.
1.21 Непарушны – Слова a-cyuta азначае таго, хто не губляе свайго быцьця (sva-bhāva) і сваёй явы (sva-rūpa), і гэта імя Вішну. Тое, што Крышна зьяўляецца ўвасабленьнем Вішну, было вядома мудрацам і празорцам. Так, Двайпаяна В'яса адкрыў тамніцу нараджэньня Крышны князю Друпаду перад вясельлем яго дачкі: "Нараяна вырваў два валасы, чорны і белы, і тыя два валасы ўвайшлі ў нашчадкаў Яду, што нарадзіліся ў Дэвакі і Рогіні. Які чорны, той стаў Крышнам, які белы, той стаў Баладэвам". (Ады-парва, 189.31)
Калі пры аброку раджасуя Бгішма мусіў вырашыць, хто ў прысутных князёў найбольш годны, каб першым пакаштаваць пітво, ён без сумневаў абраў Крышну як "найстарэйшага ў сусьвеце", хаця там прысутнічаў і яго бацька Васудэва: "Сьвятар, настаўнік, жаніх, пасьвечаны, князь і сябра – усё гэта ёсьць у Пане Чуваньня, таму варты ўшанаваньня Непарушны. Крышна – пачатак і канец сьвету. Крышну напраўду прысьвечана ўсё быцьцё." (Сабга-парва, 35.21-22)
Калі Крышна, разгневаны выгнаньнем Пандваў, здавалася, быў гатовы спапяліць усіх жывых бытаў, Арджуна, каб супакоіць яго, зьвярнуўся да яго як да Нараяны, пачатку сьвету: "Ненароджаны стваральнік, настаўнік рушнага і нярушнага, ты, Навышні Дух" (Араньяка-парва, 13.20)
Князь Дгрытараштра перад Вялікай Бітвай дапытваў Саньджаю пра тое, чым Пандавы могуць пераўзысьці яго сына на полі боя. Даведаўшыся, што на баку Пандваў будзе сам навышні ўладар, ён стыпаў Саньджаю, чаму той змог распазнаць яго ў нашчадку Мадгу, а ён, Дгрытараштра – ня змог. На гэта Саньджая адказаў так: "Пазбыты веданьня, ты не распазнаеш Кешаву. Веданьнем, бацьку, я знаю забойца Магду як трыадзінага нястворанага стваральніка, бога бытаў, як канец і пачатак" (Уд'ёґа-парва 67.2-3)
1.28 Крышна – Слова kṛṣṇa азначае "чорны". Лічыцца, што гэтае імя было дадзена з-за смуглявай скуры сына Васудэвы. Аднак, Саньджая, адданы божнік Крышны, дае такое тлумачэньне (nirvacana) гэтага імені: "Склад kṛṣ азначае быцьцё, зямлю (bhū), а склад ṇa – абмежаньне, акружэньне (nivṛtti), Крышнам ён завецца ў сувязі з тым, што зьмяшчае ў сабе ўсё быцьцё, бо Крышна зьяўляецца вечным" (Уд'ёґа-парва 68.5)
1.31 ліхія верныя кметы – Пераліку дрэнных знакаў, што папярэднічалі Вялікай Бітве прысьвечаныя другі і трэці разьдзелы Бгішма-парвы. Птахі зьбіраліся ў статкі і жудасна крычалі, прадчуваючы пажыву, драпежныя зьвяры на скіроўваліся поўдзень, трохкаляровыя хмары пакрывалі сонца, дзень і ноч былі неразрознымі, выявы багоў дрыжалі і сьмяяліся, пакрываліся кроўю і потам, ішоў дождж з крыві і костак, зорка Шані спынілася ў сузор'і Рогіні, зьнікла пдяма на месяцы – гэтыя і многія іншыя ліхія прыкметы пералічыў В'яса князю Дгрытараштру.
1.31 Забойца Кешына – Імя keśava тлумачыцца як "той, хто заіў Кешына". Чорт Кешын ("валасаты") у выглядзе вялізнага каня быў пасланы князем Кансам, каб забіць Крышну. Калі ён зьявіўся ў Ґокуле, усе разьбегліся ў страху перад ім, але Крышна выклікаў яго на двубой. Ён схапіў Кешына за ногі і далёка адкінуў яго. Калі той напаў зноў, Крышна засунуў сваю левую ў яго пашчу. Яго рука стала павялічвацца і разарвала Кешына, якіў ўпаў на зямлю і прыняў сваю праўдзівую выяву чорта.
З другога боку, Кешава таксама азначае "таго, чые валасы прыгожыя". Пазьней у Магадгараце Крышна так тлумаць сваё імя: " Тыя зьзяючыя часьцінкі Сонца, Месяца і Агня, што асьвятляюць сусьветы, гэта мае валасы, таму ўсяведныя, лепшыя з двочынароджаных называюць мяне Кешавам" (Шанты-парва 328.43)
1.32 Зямлі Паратунак – Імя govinda азначае "той, хто абараніў каровы". Крышну называюць так таму, што ўзьняўшы пагорак Ґавардгану і трымаючы яго на адным пальцы, ён абараніў усіх жыхароў і статкі кароваў Врындавана ад залевы, якую паслаў Індра. Аднак, слова go азначае яшчэ і багіню Зямлі, што мае выяву каровы. Таму імя Ґавінда тлумачыцца таксама як "той, хто знайшоў і выратаваў Зямлю", і гэта імя бога Вішну, які ў сваім увасабленьні вепрука знайшоў Змлю ў сусьветным акіяне і ўзьняў яе на паверхню. Акрамя таго, паколькі слова go азначае яшчэ Веды, імя Ґавінда значыць таксама "таго, каго можна знайсьці з дапамогай Ведаў".
1.34 Мадгузабойца – Калі Вішну на пачатку сьвету спаў у адвечным акіяне на зьмеі Шэшы, зь яго пупа вырасла лотаць, а ў лотаці зьявіўся бог Роду з чатырма Ведамі. Тады з бруду ў вуху Вішну ўзьніклі два чорты, Мадгу (madhu – "салодкі") і Кайтабга (kaiṭabha – "") і сталі пагражаць Роду. Той, устрывожаны, патрэс сьцябліну лотаці і пабудзіў Нараяну. Прачнуўшы, ён убачыў двух чортаў і ласкава прапанаваў ім выбраць любы дарунак. Але поўныя гордасьці, яны сказалі: "Гэты мы раздаем дарункі, а ты выбірай!" і тады выбраў Вішну ў якасьці дара іх сьмерць. І хаця Мадгу і Кайтабга пагадзіліся выканаць яго жаданьне, яны выбралі сьмерць на адкрытым месцы, ведаючы, што ўсё апкрыта вадою. І аглядзеўшы ўсё, Вішну не знайшоў ніводнага адкрытага месца, акрамя сваіх сьцёгнаў. І на сваіх сьцёгнах ён забіў іх абодвух сваім баявым кругам, Сударшана Чаркам.
1.35 трыма сьветамі – Трыма сьветамі называюцца ў Ведах зямля (bhū), неба (svar) і прастора паміж небам і зямлёю (bhuvas). Можна заўважыць, што зямля азначае таксама быцьцё, а неба гук і мову, і ў такім разе тры сьветы – гэта ўсё называнае, ўсе назвы, і ўсё назоўнае.
1.36 Люду Прытулак – Імя janāradana значыць"той, каго просяць людзі" (janair ardyate) або таксама "той, хто ўзрушае людзей" (janān ardati). "Як з малака атрымліваецца сыроватка, а з сыроваткі масла, так, калі ўзрушаюцца быты, узьнікае сусьвет зь Джанарданы" (Гарывамша 39.12) Акрамя таго, паколькі слова jana можа значыць таксама "нараджэньне", і імя Джанардана ў такім разе можна патлумачыць як ""той, хто спыняе перараджэньне".
1.36 заганімся толькі, забіўшы – Слова pāpa азначае "тое, ад чаго бароняцца" (pāti ātmānam yasmāt), гэта грэх, гана, дрэнны ўчынак, зло, ліха – і іх наступства, бо яго супрацьлегласьць выражаецца словам puṇya ("цнота, заслуга, добры, чысты, сьвяты ўчынак, дабро"). Словы pāpam eva āśrayet asmān можна больш даслоўна зразумець як "зло знойдзе ў нас апору", бо ā-śrī значыць "прыхіляцца, знаходзіць апірышча".
1.38 ганы ў зьнішчэньні роду – Слова doṣa азначае псоту, загану, гану, шкоду, памылку, грэх. Выраз kula-kṣaya-kṛtam doṣam азнача даслоўна "грэх, спрычынены зьнішчэньнем роду".
1.41 зьмяшэньне станаў – Слова varṇa азначае "колер, якасьць, стан грамадзтва". Традыцыйнае ведавае грамадзтва падзялялася на чатыры станы паводле іх абавязкаў. Заняткам сьвятароў (brāhmaṇa) зьяўляецца вывучэньне ведаў і зьдзяйсьненьне аброкаў, заняткам ваяроў (kṣattriya) – кіраваньне, вайна і абарона, заняткам сялянаў (vaiśya) зьяўляюцца сельская гаспадарка і гандаль, а заняткам слугаў ці сьмердаў (śūdra) – служэньне засталым станам. Першыя тры станы праходзяць пасьвечаньне і зьяўляюцца двойчы народжанымі. (Ману-смрыты 10.1-4) У хвалебне Пурушы чалавецтва выяўляецца як Вялікі Чалавек: "Сьвятаром стаў ягоны рот, ваярамі сталіся рукі, сьцёгны сталі сялянамі, а з ног яго ўзьніклі слугі" (Рыґ-веда 10.90.12).
Шлюб мужчыны і жанчыны аднаго стану лічыўся прымальным (anuloma). Вынікам шлюбу мужчыны і жанчыны зь блізкага ніжэйшага стану лічыўся стан бацькі, але нашчадак лічыўся ганебным. Усе іншыя шлюбы лічыліся непрымальнымі (prātilomya) і прыводзілі да зьмяшчэньня станаў. Нашчадак шлюбу мужчыны ніжэйшага стану з жанчынай вышэйгаша стану зьяўляецца адрынутым (bāhya), і кожны наступны нашчадак лічыцца адрынутым яшчэ больш. "Тое княства, дзе ў выніку зьмяшчэньня нараджаюцца гэтыя псавальнікі станаў, гіне разам зь яго жыхарамі" (Ману-смрыты 10.61)
1.42 падаюць продкі – Паводле ведавай спадчыны памерлы ідзе або шляхам багоў (deva-yāna) і не вяртаецца назад, або шляхам продкаў (pitṛ-yāna), жыве ў сьвеце продкаў (pitṛ-loka), а пасьля нараджаецца зноў (Брыгадаран'яка-упанішад 6.2.2). Стан продкаў у сьвеце продкаў залежыць ад нашчадкаў, абавязкам якіх зьяўляеца працяг роду (pitṛ-ṛṇa) і іх здавальненьне аброкамі (tarpaṇa). Пазбытыя працягу роду і аброкаў, яны вяртаюцца ў сьвет людзей ці падаюць у ніжэйшыя сьветы.
1.42 пазбытыя клёцак і водаў аброкаў – Паводле ведавай традыцыі абавязкам старэйшага сына лічацца аброкі веры продкам (śrāddha – "што прыносіцца зь верай") – памінальныя абрады прынашэньня рыжовых клёцак (piṇḍa), што робяцца пасьля сьмерці бацькі і паўтараюцца штогод. Акрамя таго, здавальненьне продкаў (pitṛ-tarpaṇa) паднашэньнем вады зьяўляецца часткай штодзённага абараду амыцьця (snāna) падчас зьменаў частак дня і ночы (sandhyā).
1.43 племені праўды і праўды адвечныя роду – Праўда (dharma) зьяўляецца адным з чатырох цэляў чалавека, разам з асалодай (kāma), баагацьцем (artha) і вызваленьнем (mokṣa). Гэта правы і абаязкі чалавека дачынна сьвету, людзей і багоў. Гэты панятак аб'ядноўвае справялівасьць, права і рэлігію. Праўды роду (kula-dharma) і праўды племені (jāti-dharma) зьяўляюцца паняткамі традыцыйнага права і ўзгадваюцца ў навуцы праўды (dharma-śāstra), разам з праўдай краіны (deśa-dharma), праўдай таварыства (śreṇī-dharma) і праўдай (). "Праўды краю, праўды племені, і вечныя праўды роду, а таксама праўды дачынна аб'яднаньняў па веры і занятку выказаў у гэтай навуцы Ману" (Ману-смрыты 1.118) "Узважыўшы праўды племені, праўды краіны, праўды таварыстваў, і праўды роду, князь, ведаючы праўду мае ўжываць сваю праўду" (Ману-смрыты 8.141) Праўда роду называецца вечнай (śāśvata) бо зьвязвае ня толькі жывых, але і памерлых.
1.44 нязьбежная ў пекле сяліба – Слова naraka "пекла" азначае "тое, вядзе да пакуты" (nṛṇāti kleśam). Паводле паданьняў пуранаў, у сяродку сьвету зьмяшчаецца гара Меру, на схілах якой зьмяшчаюцца вышэйшыя сьветы, сем нябёсаў. Вакол гары Меру ў акіяне плаваюць сем вялікіх выспаў, пад ёй зьмяшчаюцца сем ніжэйшых сьветаў (patala), а ніжэй за іх знаходзяцца пеклы (naraka). У пуранах пералічваюцца такія пеклы як пекла крыку (raurava) для хлусоў і ілжэсьведкаў, пекла ціску (rodha) для забойцаў зародкаў і кароваў, сьвінячае пекла (sūkara) для забойцаў сьвятароў і злодзеяў, замковае пекла (tāla) для чужаложцаў з жонкай настаўніка, пекла гарачага гаршчка (taptakumbha) для тых, хто кахаўся зь сёстрамі, пекла распаленага жалеза (taptaloha) для тых, хто здрадзіў верным, салёнае пекла (lavaṇa) для тых, хто ганіў настаўнікаў ці гадляваў Ведамі, пекла ежы чарвякоў (krimibhojana) для тых, хто не паважаў бацькоў, і іншыя. Сьцьвярджаецца, што ёсьць сотні і тысячы розных пеклаў, у якіх грэшнікі прымаюць розныя пакараньні за свае грахі (Вішну-пурана 2.6).
1.44 мы слухалі гэта ад продкаў – Дзеяслоў śuśruma сканчаецца на афіксы liṭ, што паводле Паніні ўжываюцца ў змысьле parokṣe bhūte (былога ў прысутнасьці іншых) і значыць "мы слухалі, але пры гэтым прысутнічалі ня мы". Корань śru адсылае нас да śruti – "слуханьня, прамога спасьціжэньня" – так называюцца Веды, частка ведавай традыцыі. Яна супрацьстаўляецца другой частцы, smṛti – "запамінаньню, апасродкавану спасьціжэньню". Пачынальнікамі ведавай спадчыны зьяўляюцца рышы, першыя людзі, стваральнікі мовы і ведавых хвалебнаў, вывучэньне яікх перадае іх прамое спасьціжэньне ісьціны. Займеньнік "мы" ў такім разе аб'ядноўвае нас зь імі, мы пачулі разам зь імі, але нас тады яшчэ не было. Разам з прыназоўнікам anu "паводле, уздоўж" выраз anu śuśruma значыць: "мы слухалі паводле пераемнасьці" – ад продкаў і настаўнікаў. Апанаваны спагадай, Арджуна, адмаўляючыся ад бою, знаходзіць абгрунтаваньне сваёй думкі ў спачыне Ведаў, зьвяртаючыся да паняткаў праўды, граха і пакараньня за грэх.
No comments:
Post a Comment